|
|
|
1 |
 |
“...iii
ofres aki, pero ku nos lo ke indik djis asina.
E manera ku nos kier hasi e rekorido ak lo ta mustrando kon diferente aspekto di nos bida ta influensh otro riba diferente tereno i nos lo turna konstelashon di nos poblashon mes, e situashon poltiko, ekonmiko i religioso, situashon di nos enseansa i kultura i por ltimo un parti importante ta nos organisashonnan sosial ku ta algu di e pueblo mes, di su mes akshonnan.
Algn otro persona lo mester bini ku un estudio di sikologia di nos pueblo, pa studia e struktura sosial kompleto lokual sigur lo yuda pa komprend e loke nos ta i loke a pasa, muchu mas mih, esei ta keda nos grandi.
Ta di spera ku esaki lo duna hende un idea di loke nos ke purba hasi. No ta muchu kos, pero di tur manera e idea ta pa lanta diskushon serio den nos hendenan pa konos nos mes mih, nos historia i loke nos a hasi ku e loke Dios a duna nos ak, un Korsou chik ma dushi, ku por bira grandi i ku nos ak por hasi grandi si nos ke ta mas humilde i mnos ser den nos manera di...”
|
|
2 |
 |
“...despues drenta e sitionan di komersio chik manera Kaya Grandi na Otrobanda i riba Dmpel na Punda.
Un poblashon ant totalmente desintegr i un poblashon hopi redus ta trese kun konsekuenshanan grave pa nos Krsou.
Idioma propio: PAPIAMENTU
Maske kon part e hendenan ta, pasobra e grado di rekonosementu sosial ta depend di nan kol i tambe enparte porlomnos di nan religion, tg den otro aspekto pueblo ta demostr un unidat basta grandi manera nos a indik. Lenga papiamentu ta yuda hopi den esei. Por nota ku na skol katliko, ku ta e gran mayoria, maske algu di diferensha di kol ta kos ku ta tee kuenta kun, hopi bia ta e aspekto finansiero ta trese distanshamentu: skol di plaka i skol di pomada.
Mintras ku den kultura di nos pueblo idioma ta faktor di union komo lenga komun, algn hende manera a indik, ta manten nan idioma hulandes. Lo bini un lucha fuerte pa motibu di idioma denter di Iglesia katliko mes, manera nos lo bini bk riba dje.
Den kurso di aanan papiamentu tg ta kobra importansha, pero lo dura...”
|
|
3 |
 |
“... etc.
Lucha pa Papiamentu
Riba e trabou kultural sosial religioso nos lo bini bk despues. Un punto ku ta importante pa trata aki ta e lucha pa papiamentu, denter di Iglesia.
Skolnan di frater, St. Thomascollege i S. Vincentiusschool, tabata e sentronan edukashonal rekonos pa nan gran aporte na desaroyo di nos komunidat. Ta sosed ku frateman semper a keda un poko apart di pueblo, ku eksepshon kisas di frater Richardus.
Frateman tabata hasi masha hopi pa muchanan i nan skolnan, no solamente e aspekto semper tabata bon, pero hendenan kapasit tabata duna ls.
Ta sosed awor ku lenga utilis na skol i lenga ofisial ta hulandes. Vincentiusschool tambe ta haa ls na hulandes, pero meskl ku hopi papiamentu. Na Thomascollege si papiamentu ta tab i hulandes sagrado. Un frater ku diploma den idioma "nederlands", frater Herman, a turna riba dje e lucha pa elimin tur papiamentu, hasta den katisashi, lokual a pone saserdotenan reakshon fuertemente. Tabatin un lucha interno den Iglesia ku masha skirbimentu...”
|
|
4 |
 |
“...mes na gobirnu i den empresanan.
"Habaai": kolegio Sagrado Kurason.
Segn ku poblashon ta krese i empresa petrolero ta bai dilanti nos ta bin haa ku pueblo, ku ntes tabata bai skol di pomada, ta yena skol di plaka awor. Skolnan ta oument i tempu di mons. Verriet, pa e persona ak interes asina tantu pa progreso di pueblo, mester tabata un goso di por a inougur kantidat di skol tantu na "Punda", komo den kunuku. Esei tabata posibel grasia na e igualdat di derecho ku tantu mester a lucha p'e.
Otro aspekto interesante di e desaroyo di nos skolnan, ku a bin bira despues un dol di kabes, ta e konsentrashon di tur skol di frater den loke tabata yama "stat". Nan no tabatin mag di nan superiornan, di tee skol paf di stat. Solamente Skrpn ku tabata konbentu i wshuis, kaminda e superior tabata biba tabatin e skol di internado pa mucha baldadi i otronan sin famia, hulandesnan ta bisa "voogdijkinderen". Pa e motibu ei a bin traha un Tarcisiusschool nt na rant di stat na Salia, mintras ku tur skol ta f banda...”
|
|
5 |
 |
“...34
anim pa muzik di diferente kompositor famoso. Pa nombra algn numa e famia Palm, Henriquez, Chris Ulder, Pl de Lima etc. Ma Krsou ta chikitu i asina su msikonan no tin muchu chns di traha nmber. Piano, fi, saksofon, klarint, flit ta instrumentonan ku bo ta mira tur kaminda; naturalmente den pueblo tin kuarta i maraka ku bongo f tamb, wiri i raspu ta kos mas bien pa fiesta di pueblo i no di saln. Maske mester rekonos ku kos propio tin poko apresio tg den e aspekto kultural nos ta bai haa chns i loke a yuda mash pa saka talentonan af sin duda tabata Teatro Brion.
(f) Stichting Teatro Brion.
Teatro Brion ta keda tras di Hotel Amerikano i kas di Obispu.
Pa desaroyo kultural den e tempu aki Iglesia sigur a hasi hopi esfuerso. No tabatin komprendementu pa e ekspreshonnan propio manera fiesta di tamb, ku tabata mas bien kos "pagano" f kustumbernan baho, pa lanta sensualidat i desechable. Tur aa na skol sa tin akto kultural i na Habaai, na e skol famoso tin "velada". Den aanan binti na kolegio...”
|
|
6 |
 |
“...sr. Jos Maria Kroon, mbos di Volksbond, ademas Sprockel ta kabes di Hendrikschool.
Huntu ku e dos miembronan di Staten eleg na Aruba sr. J.R. Arends i J.M. de Cuba, ta forma un total di 7 miembro katliko di kua 5 eleg i dos nombr.
E otro miembronan ta I. Capriles, W. Maal, J. Rustige (di C.P.I.M., "Isla") tur tres eleg i nombr pa gobernador: C. Winkel, A. Senior i mr. Bichon van Ysselmonde (asesor hurdiko di C.P.I.M.) i e ltimo eleg pa Islariba ta sr. W.R. Plantz.
Por ripar importansha di e aspekto ekonmiko di parti di refinera ku ta haa un persona nombr pa gobernador ademas di esun ku a logra sali eleg. Mester tee kuenta ku tur empleado haltu tantu di gobirnu meskos na Isla ta hulandes ku por vota sigur. Importansha di elementonan ekonmiko i industrial ta bon manten den formashon di e "Staten" di nos pueblo.
Forsanan ta netamente part den Staten i pueblo tin un representante fuerte den persona di dr. Costa Gmez, kende mesora ta pidi pa amplia e kantidat di votadnan. Masa di pueblo no por...”
|
|
7 |
 |
“...solamente manera turista pa un par di dia, ma simannan i lunanan largu i ta trese mas apertura. Mester rekonos s ku no ta tur e kosnan ak a traha na fabor di elevashon moral di nos pueblo, pero no por nenga ku avanse en berdat ta tuma lug masha rpido mes den tur otro sentido: Vishon di nos hendenan ta amplia i ta keda dirig riba un mundu te awor masha redus i distante mes. Ku duele mester konstat ku desaroyo nunka ta un desaroyo total humano, esta di tur hende i di e hende kompleto, den tur aspekto....”
|
|
8 |
 |
“...66
Krsou", nasi di kuna humilde, e sa ku e por midi su mes ku kualke personahe paden i paf di Reino Hulandes.
Den un kombersashon personal ku Gomez, despues di diskuti varios problema, nos a remark ku kisas e ta dedik su mes di mas i nikamente na aspektonan estatal-poltiko sin pone sufisiente atenshon na e aspekto sosial i di formashon di su idealnan. Riba kual Gomez a kontest ku kisas t'asina "pero pa esei mi tin bo tata" (Elias A. Rmer, kende den Staten, ki ironia, hopi bes ta konta ku apoyo di presisamente e hmber ku ta represent refinera di petroli).
Kisas esaki mes a pone ku Gomez no tabatin den pueblo e ksito ku mester a spera di dje. Esaki mes ta pone nos pensa ku Gomez su aktuashon den e wlga riba Isla tabata mas bien un chns pa kumins aktua politikamente. Pa kualke studioso e figura di Gomez mester ta sumamente interesante pa analis. Un kos nos por ripit, Gomez ta mustra un "demagogo" di primera, bon orador, pero poko edukador. Kmbersando ku "doktor" e pregunta: di kon bo no ta...”
|
|
9 |
 |
“...di atenshon di ningn hende. Trabou muchu duru i sin garanta, ademas waseru no ta kai tog.
4. Religion no tin nada mas pa ofres bida pbliko?
Mas ariba kaba nos a mustra riba e trabou importante di Iglesia f mih Mishon katliko den desaroyo di nos pueblo. E trabou striktamente religioso, e interes pa skol, e obranan di benefisensia i trabou sosial i kultural. Puntonan importante eseinan tabata pa pueblo. Despues a bini tambe e interes poltiko, ku kada bes a bira mas importante.
Awor e delaster aspekto ak ta bai tuma un forma ku ta result di hopi perhuisio pa e pueblo. Poltika, ku sigur no ta e parti mas importante den...”
|
|
10 |
 |
“..."kos", un manera fsil pa yega na sn. Prinsipalmente fsil, ku no ta eksigi muchu trabou tampoko. E aspekto aki di bida di hende, ku e no ta e so riba mundu i ku ta huntu mester bringa i lucha pa yega na algu pa nos tur ta bon, esei bo no ta haa fsilmente.
Formashon di lider den e sentido aki, ta leu for di e panorama di nos hendenan.
Tg no ta tur kos ta negativo den Iglesia. Holterman, e obispu grandi manera un kas, ta motiv i ta anim kaminda e por.
E ta lanta hasta un sentro katektiko pa hiba sistema di enseansa di religion mas den pueblo, mas adapt na e situashon, pero esnan ku mester traha ku e institushon ak no ta kapas na haa e direkshon adeku, no ta fsil tampoko. Den "Legion di Maria", ku ta haa sosten kompleto di obispu, ta kumins sia hendenan ku nan mester ta aktivo riba un base religioso i di benefisensia. Den su "Kursiyo di Kristiandat" e kier forma i motiv lidernan pa tur aspekto di bida di pueblo. E ta para firme tras di e movemento Jocista i di credit union i sindikatonan di...”
|
|
11 |
 |
“...mester bisa di e kantidat di organisashon di dama ku nan propio edifisio SEDA (Sede di Damanan) bou di guia di Steering Committee.
Pa hubentut tin e organisashon sal di K.J.C., esta J.C.C. (Jeugd Centrale Curacao) ku ta trata di abark tur organisashon pa hubentut, ku mas o mnos ksito.
Tin kantidat di organisashon mas, tantu religioso komo partikular, ku ta trata na ofres asistensha na pueblo. Hopi di e trabou ta di benefisensia, pasobra nesesidat ta grandi, pero kisas un atenshon mas tantu na e aspekto formativo den sentido sosial lo a kontribu mas na e desaroyo tan dese....”
|
|
|