Your search within this document for 'kuenta' OR 'popular' resulted in 40 matching pages.

You can restrict your results by searching for kuenta AND popular.
 
1

“...Organisashonnan di karakter sosial i kultural ........... 27 Resumiendo .............................................. 36 II. KORSOU TA BAI DRENTA ERA DI DEMOKRASIA (1936-1940) ' 37 1. Poblashon di Korsou: afirmashon di proletariado.......... 37 2. Di kolonialismo pa un prinsipio di demokrasia parsial.... 41 3. Rikunan nobo i ekonomia industrial....................... 44 4. Religion Katliko ta organis masa, ma paternalismo ta reina................................................. 46 5. Enseansa popular ....................................... 47 6. Organisashon sosial i kultural na gran kantidat.......... 50 Resumiendo .............................................. 56 III. KORSOU DURANTE DI DOS GERA MUNDIAL I IMEDIATAMENTE DESPUES (1940-1950) 57 1. Kambio di mentalidat den pueblo ......................... 58 2. Partidonan poltiko ta domin atenshon t................. 60 3. Korsou ta drif i ta landa den zeta....................... 66 4. Religion Katliko ku problemanan grave......................”
2

“...petroleo Krsou ta ha'e ku un kantidat grandi di estranhero. Senso di 1930 ta duna nos pa Krsou 6.765 estanhero den kual no ta inklu hulandes di Hulanda ni di Srnam. Mas ku 13 % ant di nos poblashon ta estranhero i kontando hendenan di Hulanda i Srnam, nos ta yega sigur riba un 15 %. Mayor part di estranheronan ku estables ta hende ku tin sierto nivel ekonmiko, porlomnos mas ku e mayoria di yu di Krsou. Dor di matrimonio f bibamentu ku nos poblashon mas humilde e influensha ta krese mas i mas. Tee kuenta ak ku semper kompania di petroleo a tee su hendenan ser tras di waya den barionan apart i asina infuensha hulandes di Hulanda mes no ta dje grandi ei. Mas bien ta hendenan di e islanan ingles i yunan di Srnam ta meskla ku e pueblo. Portuguesnan tampoko no dje tantu ei. Meskos mester bisa di e polakonan ("partisher") i chines ku arabir i hindunan ku tambe ta drenta Krsou mas tantu. Notabel ta kon "arabir" (nmber genriko pa hendenan di Medio-Oriente, esta di Lbano, Siria, Palestina) ta bai Venezuela...”
3

“...7 Enseansa ta otro kos ku ta bin yuda pa elimin poko poko algu di e diskriminashon pa motibu di kol. Ta keda remarkabel ku yu di pueblo simpel (katliko) ta bai skol katliko i muchanan desendiente di e kolonisador hulandes (protestant) i hudiu ta bai skol di gobirnu. Tee kuenta ku no ta eksklusiva-mente e gruponan ak ta bai skol katliko f skol di gobirnu, pero ta e tendensha nos ta anot ak. Tin tambe e famoso Emmaschool pa hende di pueblo ku ta skol di gobirnu, ku basta hopi mucha pero no di kompar ku e skolnan di mishon. Tur skol sinembargo tin e mes programa i mes eksigensha pa ksamen final. E yu di pueblo ku tin un tiki chns i ta gana un poko mas ta manda su yu skol katliko di "plaka" i e instrukshon ta algu mas avans ku skol "di pomada". Lstima ku mester bisa ku skolnan di kunuku si ta keda poko atras i ta skol di pomada so tin i e chns den bida pa e hendenan ak ta hopi redus generalmente. Nos kier mustra aki riba ekspreshon di un shfur di bus, tesorero di su Credit Union ku a bisa:...”
4

“...tur kos, sin muchu sn ni chns, ni komodidat di bida, ma tin awor un gran parti ku tin di bringa pa su eksistensha i pa manten su mes. Tin tambe e otro grupo grandi ku ta probech di tur oportunidat i bo ta haa ku komersio ta krese i bankonan ta bai dilanti, meskos tambe ta lanta un grupo di mtenar i un klase media di empleadonan ku ta ofisinista. Isla despues di apnas algn aa. Situashon di Krsou i di yu di Krsou ta kumins komplik asina dia pa dia mas tantu i refinera ta un faktor ku mester tee kuenta kun tur momentu. Esaki ant ta e situashon di nos pueblo di Krsou den e prom parti di siglo 20, esta di 1900 pa m.o.m. 1935....”
5

“...pakiko, ya ku e "religion" no ta kompletamente di dje. No ta Korsou so tin e problemanan ak, ma inkulturashon ta kos di apnas e tempunan ak, awe e ta kobra forsa den mundu religioso. Iglesianan Protestant Di e grupo, por sierto hopi chik, di Protestant, nos por bisa ku nan ta keda hopi aisl for di e pueblo simpel. E baluarte den Fort Amsterdam, ya kaba ta duna e iglesia ak un posishon hopi elev. Nos a remark kaba, den asuntu di nmbernan, un distanshamentu hopi grandi i ta komprendibel. Turnando na kuenta e posishon di mayor parti di protestantnan, den nan gran mayoria e famianan desendiente di kolonisadornan hulandes i otro hulandesnan ku a bin estables na Korsou i ta traha den gobirnu f na skol di gobirnu i algn empresa, no por tabata otro. Ora ku refinera kumins, ta trese kantidat di makamba pa bin traha.Hopi di nan ku ta di un nivel di trahad manual i e yunan di Srnam ku ta estables na Krsou tambe ta protestant, pero nan si tin sierto relashon ku pueblo.Den aanan binti ora ku e grupo keda...”
6

“...37 II Krsou ta Bai Drenta Era di Demokrasia 1. Poblashon di Krsou : afirmashon di proletariado.- 2. Di kolonialismo pa demokrasia parsial 3. Rikunan nobo i ekonomia industrial. 4. Religion Katliko ta organis masa, ma paternalismo ta reina. 5. Enseansa popular. - 6. Organisashon sosial i kultural na gran kantidat. E periodo ku nos ta bai drenta awor ta di un par di aa numa. Hopi kambio prepar for di prinsipio di siglo ta bai turna lug. Ta tempu di transishon grandi ku influensha enorme. Blknan ta preparando pa lucha riba tereno poltiko i religioso, tambe lo kumins mira un indisio di un desaroyo sosial. Lstima no tin nada di ideologa ainda, ni di prinsipio, sino ta un "pragmatismo" ta reina, loke ta kumbin na e momentu presiso. Ta den e kondishonnan ak pueblo ta bai purba algu di demokrasia. 1. Poblashon di Korsou: Afirmashon di Proletariado Prom ku di dos gera mundial tin un kresementu di poblashon hopi grandi manera nos a mira kaba, pero awor e mesun tendensha ta sigui. Prinsipalmente dor...”
7

“...41 "proletario". E kambio di mentalidat aki ta bai ehers un kambio hopi grandi den e masa popular di yu di Krsou. Riba tereno poltiko i religioso nos lo mira konsekuenshanan di esaki i resultado lo ta un sosiedat divid, ya no pa motibu di kolo, ni di religion ku ta asentu i bira algu otro, ma pa motibunan prinsipalmente sosial i poltiko. Un sosiedat asina por duna chns i oportunidat na tur sorto di wega poltiko. 2. Di kolonialismo pa demokrasia parsial Pareu ku a haa notisia ku lo bini un kambio den struktura di gobirnu kolonial, tur forsanan a kumins prepar. Prinsipalmente Iglesia Katliko a mira un chns pa turna direkshon i guia di e masa pa medio di su influensha direkto riba miembronan di Staten ku lo mester bini. Enbista di e trabou di benefisensia hasi durante aanan largu, e interes pa yuda i asist e pueblo humilde i algun akshon den sentido sosial realis pa figuranan manera van de Pavert i Verriet, ounke esaki pint un poko di paternalismo, Iglesia ta esun mas yam pa probech di e ...”
8

“...na Aruba sr. J.R. Arends i J.M. de Cuba, ta forma un total di 7 miembro katliko di kua 5 eleg i dos nombr. E otro miembronan ta I. Capriles, W. Maal, J. Rustige (di C.P.I.M., "Isla") tur tres eleg i nombr pa gobernador: C. Winkel, A. Senior i mr. Bichon van Ysselmonde (asesor hurdiko di C.P.I.M.) i e ltimo eleg pa Islariba ta sr. W.R. Plantz. Por ripar importansha di e aspekto ekonmiko di parti di refinera ku ta haa un persona nombr pa gobernador ademas di esun ku a logra sali eleg. Mester tee kuenta ku tur empleado haltu tantu di gobirnu meskos na Isla ta hulandes ku por vota sigur. Importansha di elementonan ekonmiko i industrial ta bon manten den formashon di e "Staten" di nos pueblo. Forsanan ta netamente part den Staten i pueblo tin un representante fuerte den persona di dr. Costa Gmez, kende mesora ta pidi pa amplia e kantidat di votadnan. Masa di pueblo no por vota i obreronan estranhero tampoko. Muhnan no tin derecho di voto i ta nan por bin forma awor e grupo grandi ku ta bai duna...”
9

“...bai haa poko mas lat desendiente di arabirnan manera Isa, Morkos i algun mas. No por papia di muchu influensha den bida pbliko di parti di e gruponan di ¡migrante, a no ser ku nos turna famianan di Lbano i Siria ku tin hopi tempu kaba estables na Krsou. 4. Religion ta organis masa, ma paternalismo ta reina Situashon religioso, ku den tur pueblo ta di gran importansha i gran influensha, pa Krsou ta para bira un algu masha esensial mes pa desaroyo f progreso futuro di nos pueblo. Mester tee na kuenta e kresementu di poblashon den e temporada di m.o.m. 1930 pa e tempu despues di e di dos gera mundial. Nos a mira e kresementu pa motibu di imigrashon di obreronan den refinera, nos a mira e gruponan diferente ku ta bini i e difikultat ku integrashon den nos poblashon. Tambe a indik e problemanan bsiko di mentalidat i e mehorashon di situashon finansiero di pueblo, ku ta bai librando su mes di e lasonan ku Iglesia, f mehor dicho ku klero i religiosonan. Mester di mas skol, di mas misa, di tur...”
10

“...Thomaskring nos sa ku tabatin aspirashon den e sentido ak. Klero tabata muchu imponente. Di aki tambe ku apnas tabatin idea ta lanta den hbennan, pa bida religioso, porlomnos no di hende hmber. Den e temporada aki diferente hben a bai kumins estudio pa saserdote pero no por bisa ku esei tabata konsekuensha di un trabou di religiosonan den e sentido di foment vokashon, mas bien algu spontneo di den pueblo mes. Asina ant Iglesia ta par sin ta prepar pa e problemanan ku lo surgi despues. 5. Enseansa popular Instrukshon sigur ta kos ku tabatin preokupashon p'e den nos pueblo. Tur hende lo kier a mira nan yu bira mtenar, f sia kualke kos ku no ta simpel fishi. Pueblo simpel ku no ta mira un chns, ta manda su yu sikiera wenkel1 pa e por gana su pan maan. Es ku por ta hasi hopi sakrifisio pa su yu bai skol na Punda preferiblemente skol di frater. Asina St. Vincentiusschool na porta di hospital ku e legendario frater Ricardo (Richardus) a forma masha hopi di nos hendenan "Wenkel" ta e barbera, tayer...”
11

“...51 di sindikalismo mes ta keda drumi poko, despues di lanta San Telmo. No tin muchu aktividat den e ramo aki. Wl ta kumins ku organisashon di otro tipo di sindikato na prinsipio di aanan trinta. Mester tee kuenta ku pader Verriet a bira obispu (1931) i awor e ta duna rumbo na e trabounan ku mester tuma lug. E ta sigui sosten Volksbond tur ku tin. Reunionnan anual ta gran akontesementu pa pueblo, ku asistensha di digna-tarionan manera obispu, gobernador, vikario di padernan i diferente personalidat di gobirnu mes. Sindikalismo Gruponan ku Volksbond ta organis ta: chofrnan di bus (San Cristobal), panadero, maestronan di skol (Don Bosco) i un ku ta bai result hopi importante ta S.C.E.O.M. (Sosiedat Catliko pa Empleado di Ofisina i Mostrador). Tempu ku pader de Bruin a bai Hulanda pa fakansi na anda 1936, e tabatin kontakto ku K.A.B. (Katholieke Arbeiders Bond) riba petishon di mons. Verriet. A yega na un areglo ku lo a bini Krsou un persona di sierto eksperensha pa yuda Volksbond lanta un...”
12

“...kos ak, maske no ta pa apresio porlomnos pa rspt pa hende i bida humano. Interes den refinera ta pone ku trupanan merikano, portorikeo, eskoses i ingles ta baha riba Krsou. Ta esakinan ta bin defend Krsou(?), mehor bis "refinera". Ta difsil pa midi eksaktamente kon leu e influensha di e hendenan ak tabata. Pero e pueblo mes tabata gosa enormemente ora e mira su mes "sldnan-skter" banda di e trupanan estranhero. Esakinan ta trata di demostr ku nan ta porlomnos mes bon ku e otronan. Sigur ora tee kuenta, Garoshi di awa manera tabata normal i awor ta atrakshon turstiko....”
13

“...Antia, manera nos a bisa kaba, no tabatin muchu outoridat, lo tabata interesante pa hasi un estudio pa mira kua di nan: Staten f Koloniale Raad tabatin mas poder prktiko, no riba papel, den maneho di nos pueblo. E situashon kolonial ta sigui eksisti, ounke poko mnos habr. Den hendenan no tabatin ainda un idea pa bin para riba nan mes pia, atend nan mes asun tunan. Ora ku dia 10 di mei 1942 Reina Wilhelmina den un diskurso ta lansa e idea pa pueblonan present nan deseo i anhelonan, pa por tee kuenta ku nan despues di gera, kosnan ta kumins kana. Gobernador G. Wouters ta lansa e proposishon pa nombra algun persona prominente ku lo tuma parti na un Konferensha despues di gera riba konstitushon di Reino Hulandes. Staten ta nombra komo posibel partisipante e siguiente personanan: Dr. M.F. da Costa Gomez, D. W. C. de la Try Ellis, A.G. Statius Muller, J. C. Henriquez. Ta keda nombr pa gobernador: da Costa Gomez, Statius Muller i J.H. Sprockel. Na prinsipio di aa 1942 da Costa Gmez ta bai Londen...”
14

“...poltika i e loke mester hasi al momentu, kosnan di tur dia pero sin vishon di un futuro adapt na kambionan drstiko ku ta turnando lug. Un pragmatismo pues, ku no tin mira riba futuro. E bos pidiendo pa bira "bas den nos mes kas" ta masha dbil mes. Partido Demokrtiko Pa e prom elekshon durante di dos guera mundial no tabatin mas ku un solo partido. Esaki no kier men ku e gremio ku ntes tabata domin den konseho kolonial a sinta drumi. No tin den e grupo ak ningn hende ku por lansa su mes komo figura popular, ku ta atra pueblo. Ta pensa pa aserka katlikonan ku di...”
15

“...63 Notable ta den e grupo ak un yu'i srnam representando un grupo basta grandi di votador. Na mes tempu mester tee kuenta ku tin elementonan konos komo enemigu asrimo di klero, esta Rosario i Kroon. Ku esaki wega a bai rnt. Awor por present e partido nobo komo algu di pueblo mes, maske tras di kortina ta otro hendenan tin rienda den nan man. Figuranan manera August Jonckheer, abogado konos, ta keda tras di teln pero ta parse e "brain" tras di partido. Ta laga Efrain Jonckheer, mas simptiko i konos pa pueblo den e pakus di Jonckheernan bou di Hotel Americano na Awas, mas hben tambe, bira presidnt. No por nenga ku aki un mente hopi kla i konosed di sirkunstanshanan a mira posibilidat i a hunga ku tur e teklanan di sentimentu humano pa lanta un partido ku lo bai bira hopi popular den kurso di tempu. Manera tabata di spera imediatamente ta lanta un kampaa fuerte. Problemanan na skol ku maestro i maestranan religioso ta haa un eskape den e movementu nobo. Klero no tin atrakshon pa e gremio ...”
16

“...mal impreshon den pueblo. Tur esaki ta mustra ku Iglesia katliko ta bai ha ku gran difikultat. I esei mas lih di loke hende por pensa. 5. Instrukshon ta sigui desaroy: edukashon sekundario Kontakto ku Hulanda den guera tabata imposibel. Hbennan ku lo mester a bai sigui nan estudio na Europa tabata haanan ku e imposibilidat pa sigui mas leu ku M.U.L.O. (B). Pa e dos pipita di antiano no tabata un problema dje grandi ei ni tampoko asina urgente, pasobra tg nan no ta hopi. Sinembargo mester tee kuenta ku e kantidat di mucha ku ta sigui M.U.L.O. ta oument. Pueblo kier mira su yunan mas kapasit bai dilanti. Maske no ta un kos ku ta manifest su mes dje tantu ei. Di otro banda yu di Hulandesnan i di esnan mas pudiente, ku si tin kustumber di manda nan yu bai studia af, no tabatin oportunidat. Kos ta bira prt. Isla ku ta trese su hendenan pa un par di aa so, awor ta mira nan muchanan sin por sigui studia, loke lo tabata e kaso normal si no tabatin guera. Asina ta lanta un komishon ku lo bai studia...”
17

“...73 Radio Ta otro modernismo ku ta konkist pueblo. Diferente hulandes ku di un f otro manera a keda peg sin por bolbe Hulanda i otro ku a hui pa e invasor aleman, tur ta yuda pa eleva kultura di nos pueblo. Nos mes hendenan tambe ta trata na trese bk balornan propio manera p.e. e maestra di skol Nilda Pinto ku na radio ta konta kuenta di Nanzi ku el a rekopil den pueblo mes. Elias, Max Tak i Johan Hartog tur ta hende ku sigur a kontribu na pone pueblo den kontakto ku ekspreshonnan kultural, djis pa nombra un par. Meskos ku algun di nos mes hendenan ku ta manera nan ta lanta for di soo. Di otro banda e apresio pa nos mes herensha folklriko ta kumins lanta kabes. Hasta di tamb hendenan no tin tantu miedu mas, maske ku e aseptashon mas grandi ta bini hopi despues. Moralidat problema grandi Nos no por laga di mustra riba algu ku sigur tabatin un influensha grandi robes den nos pueblo. Presisamente durante e di dos guera mundial moralidat a haa su mes konfront ku un desaroyo fatal pa nos hendenan...”
18

“...dje i kontra su idealnan (redus importansha di Hulanda i duna pueblo su mes gobirnu), ant e ta buska un manera pa manten su lucha pa medio di un partido poltiko nobo. Na Westpunt, na kas di un famia humilde, un grupo di hende ta disid di lanta PARTIDO NASHONAL DI PUEBLO. Un partido nobo, lant den kunuku, ku e hendenan ku ta aor un lider, un profeta ku por identifik ku nan. No ta e intenshon di kibra nada, ni di traha "kontra" nada (a no ser e poder kolonial), ma di lanta un algu berdaderamente popular, un kontesta na e anhelo di pueblo. Hopi hende ta yama Gomez un demagogo. Sigur e manera di oper por pone hende pensa asina. E ta buska e pueblo simpel, e ta brasanan, sinta den nan kas, kome funchi ku guiambo i tur loke por tin, na e manera mas simpel, ku...”
19

“...obispu Verriet a mira mas aleu ku Gomez. Pero meskos ku Verriet, Gomez no tabatin tempu, manera e mes a bisa nos personalmente, pa atend formashon di lidernan. "Mi ta skirbi, mi ta publik i ta tee konferensha pa forma lidernan". Akshon direkto den sentido poltiko ta loke awor e pueblo tin mester di dje i ta na esei Gomez ta bai dedik su mes kompletamente. E ta lubid ku e pueblo mes ta lesa masha poko i no ta eksisti un sistema di edukashon di adulto na ningn parti di Antia. Asina pueblo (tee kuenta ku ta e masa grandi di hende ku no a meskla i no a kambia di mentalidat) ta bai haa awor "e profeta" ku e tempu ak ta pidi. Ku esei tambe un parti di e dependensha di e poder religioso, prinsipalmente riba tereno poltiko ta bai keda elimin. E grupo mas rebelde, si hende kier yam' asina, ta sigui un rumbo diferente. Eseinan kier i ta gosa gritunan manera lo reson "mester di un Sukarno (e lider rebelde di Indonesia ku a kibra ku Hulanda) pa Krsou" (palabra di dkter Gungu Maal). Laga nos anot mesora...”
20

“...85 preparashon nesesario. No ta frater so tin, hasta mayor parti di dosentenan ta laiko, un kambio esaki hopi grandi den sistema eskolar te awor ak. Pa mucha muhnan ainda no tin oportunidat, pasobra kontrario na A.M.S. di gobirnu Radulphuscollege ainda ta pa mucha hmber so. Un problema ku lo mester a keda solushon ta e kaso di H.H.S. (hogere handelsschool?) ku no tabata duna entrada na enseansa universitario ni na skolnan superior di enseansa na Hulanda. Atrobe ta mira ku ta tee mas kuenta ku e nesesidatnan di e gremio di esnan mas haltu den komunidat i no presisamente di e pueblo, ku tin deseo di avans. Ku diploma di H.H.S. e hbennan ku bai studia na Hulanda tabatin di bolbe sigui un aa mas pa pasa nan H.B.S.-A. Den un reunion den Club S. Tarcisio na Santa Famia, algun akadmiko antiano a lanta fuertemente kontra e sistema ak i a logra ku a bin kambio pa hasi di Radulphus un H.B.S.-A i B. Radulphus college na Cas Corweg, despues di tabata dilanti di Thomascollege den algun barak. Despues...”