Your search within this document for 'duna' OR 'servisio' resulted in 78 matching pages.

You can restrict your results by searching for duna AND servisio.
 
1

“...ta djaden. Ma poko ta tribi di ekspon nan ideanan pa no trapa riba pia di otro ni ofend otro. E idea ak a stroba desaroyo di un krtika propio sano i konstruktivo i ta eksig un kambio radikal si nos kier progresa i konta. Esaki ta un relato of estudio rpido pa yuda nos bira mas krtiko di nos mes. Pa duna studiosonan oportunidat kisas pa kritik e estudio ak, rechas' si ta nesesario i bini despues ku un berdadero estudio deten di loke nos ta ekspon. Nos kier kontribu na avanse di nos pueblo evitando e malunan ku a pasa of ta pasando i buska e kaminda berdadero di progreso. No ta e idea di publik historia di Korsou den siglo 20. Esei lo eksig otro tipo di estudio. Tampoko ta e intenshon di duna eksaktamente un idea di loke nos pueblo ta. Simplemente opservando loke tabata pasando den kurso di aanan den e siglo ak i prinsipalmente e temporada ku personalmente nos tabatin e oportunidat di opserv, ta propon un deskripshon di evolushon di nos pueblo den e periodo di 1900 pa 1970 prinsipalmente...”
2

“...importante ta nos organisashonnan sosial ku ta algu di e pueblo mes, di su mes akshonnan. Algn otro persona lo mester bini ku un estudio di sikologia di nos pueblo, pa studia e struktura sosial kompleto lokual sigur lo yuda pa komprend e loke nos ta i loke a pasa, muchu mas mih, esei ta keda nos grandi. Ta di spera ku esaki lo duna hende un idea di loke nos ke purba hasi. No ta muchu kos, pero di tur manera e idea ta pa lanta diskushon serio den nos hendenan pa konos nos mes mih, nos historia i loke nos a hasi ku e loke Dios a duna nos ak, un Korsou chik ma dushi, ku por bira grandi i ku nos ak por hasi grandi si nos ke ta mas humilde i mnos ser den nos manera di pensa. Dios duna ku e esfuerso ak lo no ta kompletamente enbano i ku algu positivo i drechi por ta resultado di e trabou ak....”
3

“...grandi i tereno grandi, nan kunuku seku i nan posishon di "shon" ku kabai i kitoki. Pero nan mes ta pasa nesesidat. Na "Punda", esta den stat, tin poko di e grupo ak ta biba tambe. Den nan bo ta haa algn komersiante i empleado di gobirnu. Nan ta sigui e profeshon di nan antepasado i ta yuda gobern pueblo den Koloniale Raad. Nan relashon ku pueblo simpel, desendiente di katibu, ta di un distanshamentu hopi grandi. Maske nan tambe tin desendiente ku e pueblo, hopi bi yu di nan kri di kas, nan no ta duna e yunan ak nmber di famia ma ta kambia e nmber f ta les' di patras bai dilanti manera: Torbed na lug di...”
4

“...6 Na final di e periodo di kresementu deb prinsipalmente na estable-sementu di kompania di petroleo Krsou ta ha'e ku un kantidat grandi di estranhero. Senso di 1930 ta duna nos pa Krsou 6.765 estanhero den kual no ta inklu hulandes di Hulanda ni di Srnam. Mas ku 13 % ant di nos poblashon ta estranhero i kontando hendenan di Hulanda i Srnam, nos ta yega sigur riba un 15 %. Mayor part di estranheronan ku estables ta hende ku tin sierto nivel ekonmiko, porlomnos mas ku e mayoria di yu di Krsou. Dor di matrimonio f bibamentu ku nos poblashon mas humilde e influensha ta krese mas i mas. Tee kuenta ak ku semper kompania di petroleo a tee su hendenan ser tras di waya den barionan apart i asina infuensha hulandes di Hulanda mes no ta dje grandi ei. Mas bien ta hendenan di e islanan ingles i yunan di Srnam ta meskla ku e pueblo. Portuguesnan tampoko no dje tantu ei. Meskos mester bisa di e polakonan ("partisher") i chines ku arabir i hindunan ku tambe ta drenta Krsou mas tantu. Notabel ta kon "arabir"...”
5

“...durante seremonianan den misa, ta nan klero ta bishit regularmente etc. Asina e grupo ak ta bai kreando un gremio di "elite katliko" ku na sierto momentu ta mira nan hendenan asept den Koloniale Raad. Na aa 1919 tin problema serio ora ku gobirnu kier nombra un katliko mas den raad (mr. Ch. de la Try Ellis) un di e famianan privilegia pa Iglesia i di kol poko mas skur. Manera a bisa e poltika kolonial no ta muchu interes den loke ta di interes pa e pueblo simpel. Frs pa leinan di Hulanda mester duna un chns na enseansa priv i mishon katliko ta eksih i logra di gobirnu e derechonan di akuerdo ku leinan hulandes, ku ta konta pa kolonianan tambe. Prinsipalmente...”
6

“...skolnan ta probech di e "igualdat di derecho pa skol pbliko i skol priv". Maske no ta un igualdat kompleto e oportunidat pa yunan di pueblo ta habri i e supsidio ta un gran estmulo pa duna instrukshon bsiko na henter pueblo, te den kunuku mas apart. Ta e situashon di kas ta pone ku muchanan hopi bia no por probech sufisiente di e oportunidat ku nan ta haa i e eksigenshanan pa aktua komo maestro/a no ta garantis un labor edukativo di mas haltu, e motivashon si ta mas di loke por a spera den masha hopi kaso. E supsidio ak no ta fsil pa opten. Ora ku gobernador propon un supsidio pa skolnan di mishon, Koloniale Raad kier eksig pa maestronan "no sia kos ku ta kontrario na rspt deb na otro religionnan". Algu ku awe ta parse lgiko, pero ku no ta nesesario pone komo kondishon pa supsidio. Despues tin kontra pa duna supsidio mes. Ora gobernador van Beek en Donk rebah e suma ku el a pidi ta logra tg konsentimentu di Raad, e ta keda satisfecho i konten tu pasobra a logra algu. Henter e periodo di ...”
7

“...kantidat di nmber por menshon di sur den kunuku i na "punda" ku a hasi tur posibel pa yuda lanta nivel di nos pueblo. Nos hendenan tabatin hasta un poko timides pa yama religiosonan "makamba", nan ta mas bien "hulandes" mustrando asina ku e palabra makamba a kobra poko poko un nifikashon algu negativo. Ademas di skol i fuera di hospital i kuido di leproso i hende demente, tabatin otro tipo di trabou mas, interesante manera e koronan den misa, ku hopi tabata na nivel. Tabatin trahamentu di kanchi ku a duna damitanan un fishi i a bira na Saba un fuente di ingreso importante. Nos a menshon e "wenkel di pader" (cooperativa), pero tabatin aki aya mas di e trabounan ak ku nos ta yama di interes sosio-ekonmiko, pero na eskala muchu menor. Na fin di siglo pas a bini di Italia algn saserdote di Don Bosco, salesiano, ku a kumins traha na Santa Rosa ku un sorto di skol di fishi pa nos hbennan, algu ku un pader dominikano a kumins kun kaba (pastor Frie O.P.)....”
8

“...hbennan den "Sosiedat di San Hose", un trabou pa tee muchanan ku ta na skol i si nan no ta bai "wenkel" (pa sia un fishi), den nan ora liber ta haa sierto edukashon sviko kultural i religioso. Nan ta un sorto di trabou konos komo "patronato", algu hopi konos na Hulanda. Ta un adaptashon simpel di e prinsipio di trabou sosial di Iglesia na Europa. Te ainda por mira edifisionan kaminda hbennan por aloh ora nan ta leu for di kas f no tin kaminda pa keda. Aki e trabou tabata mas simpel, pero tg a duna formashon na esnan ku lo a keda tras sigur. Meskos tambe nos ta mira lanta e famoso "Coperatieve Vereniging en Nijverheid" konos despues ku e nmber "wenkel di pader". Un tem koperativa tabata traha alpargata i kabuya ku tabata bende ku Venezuela. Despues tabata bende tur sorto di artkulo pa traha i frf kas, di klabu te hrmnt, frf i semnt, panchi etc. Mas lat koperativa a bira un fereteria so i un banda tabatin un bendementu di artkulonan religioso manera imhen di santu, rosario, buki di misa,...”
9

“...ripar ku Pijpers tabatin ideanan meskos ku e klero di su tempu. Ta e mes ta direktor i presidente i nada no por sosed sin ku e ta di akuerdo. E mes paternalismo ta papia den e reglanan stipul. Siendo un organi-sashon di laiko i pa pueblo, tg nos ta ripar ku Vikario Apostliko tin masha kos di bisa den e organisashon ak. Mintras Pijpers ta na bida Volksbond ta sigui eksist, pareu e muri, apnas un aa despues di fundashon, tin peliger di desband. Pader Inocencio Verriet ta haa rdu, un mandato, pa duna un man. Fund na aa 1919, ya na 1921 Verriet ta traha statuto nobo pa Volksbond. Ounke ta un mehoria konsiderabel, e mes espritu klerikal i paternalista bo ta sinti den e statuto nobo. Volksbond kon ke sea ta bai bira un di e organisashonnan di mayor importansha pa pueblo i pa Iglesia. Ta nan ta bai organis e prom sindikato den Kolonia di Krsou, ku nmber di San Telmo, pa trahadnan di Haf. Ta Volksbond ta kumins ku un fondo di spar San Antonio i ku prom skol di fishi den Conscientiesteeg ku e nmber...”
10

“...sosial religioso nos lo bini bk despues. Un punto ku ta importante pa trata aki ta e lucha pa papiamentu, denter di Iglesia. Skolnan di frater, St. Thomascollege i S. Vincentiusschool, tabata e sentronan edukashonal rekonos pa nan gran aporte na desaroyo di nos komunidat. Ta sosed ku frateman semper a keda un poko apart di pueblo, ku eksepshon kisas di frater Richardus. Frateman tabata hasi masha hopi pa muchanan i nan skolnan, no solamente e aspekto semper tabata bon, pero hendenan kapasit tabata duna ls. Ta sosed awor ku lenga utilis na skol i lenga ofisial ta hulandes. Vincentiusschool tambe ta haa ls na hulandes, pero meskl ku hopi papiamentu. Na Thomascollege si papiamentu ta tab i hulandes sagrado. Un frater ku diploma den idioma "nederlands", frater Herman, a turna riba dje e lucha pa elimin tur papiamentu, hasta den katisashi, lokual a pone saserdotenan reakshon fuertemente. Tabatin un lucha interno den Iglesia ku masha skirbimentu na Obispu di e tempu ay, mgr. Vuylsteke, pa elimin ...”
11

“...di pobresa, na religiosonan i klero. Despues e ta sigui manten su mes sistema denter di e religion asept, kasi por bisa sin sa presisamente pakiko, ya ku e "religion" no ta kompletamente di dje. No ta Korsou so tin e problemanan ak, ma inkulturashon ta kos di apnas e tempunan ak, awe e ta kobra forsa den mundu religioso. Iglesianan Protestant Di e grupo, por sierto hopi chik, di Protestant, nos por bisa ku nan ta keda hopi aisl for di e pueblo simpel. E baluarte den Fort Amsterdam, ya kaba ta duna e iglesia ak un posishon hopi elev. Nos a remark kaba, den asuntu di nmbernan, un distanshamentu hopi grandi i ta komprendibel. Turnando na kuenta e posishon di mayor parti di protestantnan, den nan gran mayoria e famianan desendiente di kolonisadornan hulandes i otro hulandesnan ku a bin estables na Korsou i ta traha den gobirnu f na skol di gobirnu i algn empresa, no por tabata otro. Ora ku refinera kumins, ta trese kantidat di makamba pa bin traha.Hopi di nan ku ta di un nivel di trahad manual...”
12

“...27 e obra di Volksbond, e ksito mas formidable di e organisashon di pueblo ak. Pa ABS St. Jozef no tin kuestion di igualdat di derecho, no tin kuestion di supsidio normal, ma tur aa di nobo ta pidi gobirnu un yudansa ku ta logra ku hopi difikultat. E skol a kumins sia muchanan fishi den kur di obispu tras di misa di Santa Ana i teora nan tabata duna den e edifisio ku a sirbi masha hopi mes pa desaroyo di nos pueblo (Conscientiesteeg 35). Despues e lug ak mes a pasa pa Ambachtschool di Volksbond, ora ku a traha un edifisio nobo na Groot Kwartier pa hende ku enfermedat mental i a muda Montekristu bieu ku tabata keda tras di Colon. E loke ku e skol di fishi a trese ta un kambio drstiko den e manera di sia fishi. Antes bo ta sia fishi na "wenkel" serka un bas. Awor tin teoria i prktika dun pa hende ku sea ta kapasit pa nan formashon, f tin eksperiensha hopi largu despues di a kaba nan skol tkniko. Industria tabata eksig hopi i no tabata basta ku bo a sia na "wenkel" pasobra bo ta keda e loke...”
13

“...nombra pader Pedro Inocencio Verriet O.P. komo asesor di Volksbond. Mesora bida nobo i forsa nobo ta anim e grupo i Verriet ta buska varios hben e.o. e maestro John Horris Sprockel, pa yuda den organisashon: ta revis statuto hasi nan un poko mas demokrtiko, ta pone atenshon na trabou ku direktamente ta posibel manera "skol di anochi" pa hende ku no sa lesa ni skirbi, ta lanta un fondo di spar San Antonio, pa yuda otro den kaso di nesesidat manera enfrmedat etc. ta lanta un sosiedat di entiero ku ta duna masha bon resultado i ta parti dividendo hopi aa largu. Tambe for di aa 1921 ta kumins un korant di Volksbond ku nmber di otro korant, ku tabata eksist anteriormente, esta La Union. E korant ak den poko tempu ta bira un di e korantnan mas importante den pueblo. Sigur esun ku mas ta bringa pa adelanto di e loke nan sa yama "hmber chik". E korant "La Union" ta redakt pa pader Verriet mes. Den pueblo naturalmente tin hopi hende ku ta lesa La Union, pasobra nan ta sinti ku ta di nan e ta. Hopi ta...”
14

“..."kapitalis" e movementu ak. Despues Felix Chakuto mes, ku a duna tantu speransa pa un movementu nobo, a eklips despues di a sali for di prizn i no kier a tende mes di e "hendenan ei ku no ta komprend nan mes balor i a lagu' na kaya". Volksbond tin hopi plan manera nos a mira kaba. E skolnan di anochi na kual varios trahad den haf ta turna parti i otro hendenan di fishi ta kumins ku un formashon mas slido. E korant La Union ta hasiendo un trabou magnfiko. Den poko tempu Volksbond ta bira algu importante den pueblo. Defensor di derechonan di poblashon humilde i propulsor di kultura religioso. Interesante tambe ta pa mira kon e tempu ak La Union ta ofres oportunidat na eskritornan na "papiamentu", lenga di e pueblo hopi desbaloris pa kolonialismo. Diferente novela i poesa ta apares den e korant ak ku semper a keda di Volksbond i no direktamente di Vikariato Apostliko, maske tabatin un saserdote na timn. Lo hiba nos muchu leu pa duna un idea mas detay di e importansha di e korant ak pa nos pueblo...”
15

“...kumins chikitu, ku maestronan medio kapasit pero di masha bon konosementu prktiko. Ta haa hopi bia yudansa tambe di industria petrolero pa e parti di teora. Ku gobirnu mester bringa pa haa supsidio, djis pa keda na bida numa, pasobra interes pa e parti ak di enseansa ta masha poko. Volksbond nunka a laga e idea di traha kas pa pueblo. Den La Union ta sali kantidat di potrt di kas na masha mal estado i kaminda hende tin ku biba. E lamento pa drecha kas, pa frsa doonan di kas manten nan lug, no ta duna muchu resultado. E idea di traha kas pa pueblo ta sigui krese te ku na prinsipio di aanan 30 nos ta mira e prom kareda di kas den kur di Santa Famia, loke awe yama Volksbondstraat i ta traha e prom st di vivienda desente pa pueblo. Mas lat lo sigui kas na Mundu Nobo i den Oranjestraat na Punda i tambe den Juan Domingo tras di santana protestant i mazn den Otrobanda. Tambe pa e trabou ak a akud na gobirnu i a logra haa asistensha, semper ku hopi dol di kabes. Ta ora ku gobirnu mes kumins traha...”
16

“...obispu, tras di Martinusgesticht un teatro ku e nmber Teatro Brion. Tur skol ta haa chns awor di present nan mes obra teatral, Volksbond ta tene su Reunion di Gala eiden i Thomaskring ta hasi bon uso di e lokal aki. Famia Maduro, ku ta biba den Langestraat ta bini regularmente ku shownan yam "veladanan kultural" ku baile, kanto, skch etc. Tambe tin idea di kompeti ku e sinenan i den Teatro Brion ta buska i logra pa pasa pelikula pa mucha i hende grandi. Sin duda Teatro Brion a yena un bashi i a duna oportunidat pa hopi aktividat, asina tambe reunion poltiko di e Partido Catliko Curasoleo ku t'ei lanta ta tene su reunionnan ei den. Te lat den aanan sinkuenta mons. Zeppenfeldt ta laga tumba e teatro ak pa por amplia Martinusgesticht ku ta krese dia pa dia mas tantu....”
17

“...Na Monte Carmelo na un momentu dado ta lanta hasta un skol apart, inskrib na ministerio di edukashon di Venezuela pa benesolanonan. Portuguesnan algun ta bin traha, spar nan sn i despues di algun tempu ta bai bek nan isla Madeira f un di e islanan Azores, poko ta bini di e loke nos ta yama kontinente oropeo, esta di Portugal mes. Den e temporada aki ta bini tambe basta hende muh di e islanan ingles pa bin traha trabou di kas . Ta lgiko ku rnt Karibe nan ta mira Krsou komo un paraso, refinera ta duna trabou i ta pone sn lora i tur hende kier bin purba nan suerte. Hasta den temporada di e krsis ekonmiko mundial di prinsipio di aanan binti pa trinta. Kompania Shell, na prinsipio C.P.M., despues C.P.I.M., ku kampa-mentunan, ta semper yen di hende. Den kondishon hopi bes infrahumano i miserabel (nos por a mira ainda den aanan kuarenta) portuguesnan den nan barak, kamanan riba otro, paa sushi kolog ta manda ol di sod bieu, pero no tin lei sosial ku ta regla e asuntu ak. Barionan nobo ta lanta manera...”
18

“...41 "proletario". E kambio di mentalidat aki ta bai ehers un kambio hopi grandi den e masa popular di yu di Krsou. Riba tereno poltiko i religioso nos lo mira konsekuenshanan di esaki i resultado lo ta un sosiedat divid, ya no pa motibu di kolo, ni di religion ku ta asentu i bira algu otro, ma pa motibunan prinsipalmente sosial i poltiko. Un sosiedat asina por duna chns i oportunidat na tur sorto di wega poltiko. 2. Di kolonialismo pa demokrasia parsial Pareu ku a haa notisia ku lo bini un kambio den struktura di gobirnu kolonial, tur forsanan a kumins prepar. Prinsipalmente Iglesia Katliko a mira un chns pa turna direkshon i guia di e masa pa medio di su influensha direkto riba miembronan di Staten ku lo mester bini. Enbista di e trabou di benefisensia hasi durante aanan largu, e interes pa yuda i asist e pueblo humilde i algun akshon den sentido sosial realis pa figuranan manera van de Pavert i Verriet, ounke esaki pint un poko di paternalismo, Iglesia ta esun mas yam pa probech di e ...”
19

“...katliko" pasobra henter poblashon ta katliko i e no tabata mira pakiko lanta un partido katliko, mas bien un partido por trese divishon den pueblo. Tg el a asept, ku tempu ta krtiku i ku mester bini ku algu ku mesora por drenta lucha poltiko. Formashon di pueblo i lidernan lo bini despues. Eksigensha di sierto grado di instrukshon a pone ku a kore rnt Krsou pa prepar hendenan pa pasa un sorto di eksamen, ya ku e entrada di f 1200 pa aa tabata kos kasi imposibel pa alkans, pero e estudio si por a duna resultado. Miembronan di Volksbond ku asistensha di diferente otro persona a kore di Westpunt te Oost-Mons. P.I. Verriet O.P. Vikario punt pa yuda hendenan sia lesa na drechi Apostliko. i traha sm. CURACAOSCHE KATHOLIEKE PARTIJ (Partido Catliko Curasoleo) Partido Catliko Curasoleo a lanta riba inisiativa di mons. Verriet, e mes a biba Volksbond na prinsipio di aanan binti, e tabata e persona ku a turna inisiativa pa lanta e prom sindikato na Krsou, un hmber ku sentido sosial bon desaroy, pero...”
20

“...na pechu. Den e grupo ak tabatin dos parti unu mas hben i mas radikal i otro mas moder, pero aki no ta interes muchu e detaye ak. Gobernador pues tin di nombra algun hende komo miembro di Staten. Ta klaramente un medida di transishon entre kolonialismo total i un demokrasia maske ta dbil. Na mes tempu ta un oportunidat pa e grupo di koloniale raad buska pa manten sierto influensha. Prom elekshon ta result den un viktoria kompleto pa Partido Catliko Curasoleo. Resultado di elekshon na Krsou ta duna e partido aki 3 asiento di 10 i e personanan ta dr. Da Costa Gmez, Ernesto Martijn, mr. A. Desertine (hulandes di Hulanda). Aki nos por mira e influensha di klero direktamente. Ku Desertine a sali eleg sigur no ta ku stm di poblashon simpel ku no konos' sikiera, pero e por a konta sigur ku stm di klero i religiosonan i otro hulandes katliko. Gobernador ta nombra e or'ei sr. J. H. Sprockel i sr. Jos Maria Kroon, mbos di Volksbond, ademas Sprockel ta kabes di Hendrikschool. Huntu ku e dos miembronan...”