1 |
 |
“...opservando loke tabata pasando den kurso di aanan den e siglo ak i prinsipalmente e temporada ku personalmente nos tabatin e oportunidat di opserv, ta propon un deskripshon di evolushon di nos pueblo den e periodo di 1900 pa 1970 prinsipalmente.
Pa fasilit nos kier hasi un partishon: (1) di prinsipio di siglo te na momentu ku Korsou ta kumins bira algu i (2) ta kambia di sistema drentando un sorto di demokrasia. (3) Ta sigu un temporada di hopi kambio atrobe te na outonomia di nos pueblo den anaan sinkuenta. (4) Un poka di kambio grandi ta bini bou di sistema di outonomia te na e eksploshon ku ta bai turna lug na 1969. (5) Despues ta bini un temporada di buska na unda nos ta bai, kasi por bisa sin rumbo mark.
For di awor kaba nos por bisa ku Korsou ta bai pasa di un sistema kolonial pa un sistema di outodeterminashon, pero sin ku e pueblo mes ta determin nada. E ta pasa komo pueblo di un tempu di paternalismo religiosoAolonial, pa un paternalismo poltiko ku no ta duna e pueblo chns di disid pa...”
|
|
2 |
 |
“...su totalidat desendiente di katibu tres di Afrika i meskl ku sanger di hende kol kla, yu di e "shonnan" hopi bia. Apnas nos ta topa banda di Wacao hende di pueblo kol skur pero ku fakshonnan netamente indjan. Di unda eseinan ta? Meskla kisas di katibunan ku algn indjan ku a keda tg despues ku a saka tur sobr manda kosta di Venezuela i otro parti di Karibe?
Di tur manera e pueblo, un dies mil den stat i riba dies mil den kunuku, ta biba den situashon deplorabel. Nan no tin ni un entrada di mil florin pa aa...”
|
|
3 |
 |
“...3
(mas ku mil florin ta loke ni 500 hende ta alkans na Korsou na prinsipio di e siglo ak).
Tin e otro dos gruponan di hende "blanku". Na prom lug desendientenan di kolonisadornan. Generalmente di religion protestant e grupo ak ta par kontra di e poblashon di kol ku ta katliko. E "protestant blankunan" manera a yega di yama nan ta biba den kasnan seorial na Otrobanda i den "landhuis" den kunuku. Aki nos ta papia di kolonisador, pero mas bien den sentido poltiko, esta hendenan relashon ku mandatarionan hulandes ku tabata gobern, no den sentido di loke spanan ta usa komo "colono", hende ku ta kultiv tera f porlomnos ta biba na sierto lug (den kunuku).
"Hala awa na pos" den kunuku na prinsipio di siglo.
Mester nota ku tera no ta produs, tampoko pa e "shonnan". Tg nan ta manten apariensia ku nan kas grandi i tereno grandi, nan kunuku seku i nan posishon di "shon" ku kabai i kitoki. Pero nan mes ta pasa nesesidat.
Na "Punda", esta den stat, tin poko di e grupo ak ta biba tambe. Den nan bo ta...”
|
|
4 |
 |
“...Gala eiden i Thomaskring ta hasi bon uso di e lokal aki.
Famia Maduro, ku ta biba den Langestraat ta bini regularmente ku shownan yam "veladanan kultural" ku baile, kanto, skch etc. Tambe tin idea di kompeti ku e sinenan i den Teatro Brion ta buska i logra pa pasa pelikula pa mucha i hende grandi. Sin duda Teatro Brion a yena un bashi i a duna oportunidat pa hopi aktividat, asina tambe reunion poltiko di e Partido Catliko Curasoleo ku t'ei lanta ta tene su reunionnan ei den. Te lat den aanan sinkuenta mons. Zeppenfeldt ta laga tumba e teatro ak pa por amplia Martinusgesticht ku ta krese dia pa dia mas tantu....”
|
|
5 |
 |
“...pueblo i partisipashon den ekonomia nashonal.
Komienso di Credit Union
Na prinsipio di aanan sinkuenta ta bai kumins awor un movementu nobo, ku lo tin mas influensha den pueblo di loke hopi por a pensa. Den
Colon, e bario ofisialmente mas miserabel di Krsou, un saserdote antiano, ku apnas poko tempu a regres Krsou ta kumins ku un grupo di hben un kooperativa di spar i krdito Credit Union. Apnas un 18 hben i algun adulto ta sinta bou di un palu di indju pa diskut durante vrios luna tur siman asuntunan relashon ku bida di pueblo mes, su nesesidatnan, asuntunan religioso, bida di famia, medionan di eksistensha, organisashonnan sosial ku tin etc. etc. Na final na un momentu dado un hben Juan Coco, karpint di su fishi ta sklama: "Stp di papia, ban purba". Asina e inisiativa ta sali di e hbennan mes, no impon, ant despues di vrios siman di por bisa "estudio".
E prom bia ta hiba apnas un kuater pa 5 florin pa spar na banko, lokual tabata un problema: kiko ta bai hasi na banko, kon ta habri buki di...”
|
|
6 |
 |
“...gobirnu sentral i no hendenan, ku lo mester a buska nteres general, di tur isla i tur hende.)
Loke D.P. ta logra ta ku tur eksponente di e grupo ku ntes lo mester a sinta den "koloniale raad" ta bai sinta awor komo minister etc. na puestonan importante. Yunan di pueblo simpel ta lakayo, lider di bario.
Den trabou sindikal partido ta sigui refors gruponan ku tin, f si bo ta prefer sindikalistanan ta refors e partido poltiko, simplemente komo instrumento di partido.
Otro fenmeno ku den aanan sinkuenta ta hopi remarkabel, ta e asuntu di ofres beka i kumpramentu di voto i pi ainda e kambiamentu di...”
|
|
7 |
 |
“...pa un posibel futuro
Pa e faktor instrukshon, e temporada siguiente despues di outonomia ta sumamente importante. Lo mester ripit aki tambe algu ku a bisa anteriormente, pero ta nesesario pa mih komprenshon.
No solamente skolnan ta oument konsiderablemente (poblashon ta krese), skolnan sekundario tambe ta oument drstikamente. E mandamentu di mucha Hulanda ku beka, ta un programa ku ta bai duna resultado den poko tempu. Hbennan mih form, ku mas konosementu ta kumins bini bek na fin di aanan sinkuenta i ta yena skol komo maestro i dosente, ta kumins traha komo trahad sosial, ta atend enfermonan etc. etc.
Pero tambe tin otro kambio mes importante i esei ta e adaptashon di material edukativo na nos propio bida. Ya no ta frater Realino par su so mas,...”
|
|
8 |
 |
“...118
2. Wega pa poder poltiko ta kondus na rebelda.
Es ku lo kier skirbi historia di poltika na Krsou di aanan di fin di sinkuenta i sesenta te na e exploshon di 30 di mei 1969 i duna un splikashon di e loke a kondus na esei, lo tin di asentu hopi detaye tristu. Kosnan ta parse mas bien un wega pa poder pero ku konsekuenshanan tristu pa Krsou i su poblashon.
E loke den e tempu aki ta sali hopi na kla ta e kumpramentu di voto i hungamentu ku volmacht. Kosnan ku ta difsil di kontrol. Dunamentu di onderstand na Sociale Zaken, karchi di dokter, fiansanan na Volkskrediet-bank i Bouwkredietbank naturalmente no ta kumpramentu direkto, pero s un manera pa opten voto. Asuntu di vota ku volmacht ta yega te na un ekstremo, di tal manera ku solamente ku volmacht kaba un partido kasi por tin garanta di un asiento den legislatura. Falta di sentido krtiko den pueblo ta pon guli tur e kosnan ak.
Despues di elekshon ta kumins e otro "wega" di hala representantenan di un partido kontrario na bo banda. E ta...”
|
|