1 |
 |
“... bo ta sinti mas satisfak-shon di bo esfuerso.
Kanimi pa mi kanibo! (yudami pa mi yudabu). Un yangabashi tin boka grandi i masha formalidat, pero sin moda di muri. Tin mama di kas ku ta bati lingo, di moda ku banda di atardi nan ta morto kans. Bedaru, shon Fanfan, bedaru i ban ku kalma. Ta ki ansha bo tin? Bo parse shon Kochi Kayente.
Hende floho manera kaka di mardug. Un muh chismeira ta gusta papia malu di otro hende. Si nan yamabu un buchi ponchi, esei no ta palabra di kario; nan ke men ku bo ta brutu, sushi i sin manera. Si bo sigui ku bo moda brutu, awor ta ay sawaka (lo bo kaba malu). Awor akl ta blo respt mi debebu (despues di kansela un kuenta o paga un debe).
Tur kos na midl. Kada loko ku su teima. Un hende ku tin higra tin hopi brio. Si bo ta buska pa sa asuntu di otro hende, bo ta kinlklnter. Nan ta subi su lomba ki ora ku bo ke, pasobra e ta un sokete, un muska morto.
Deseo kumpli ta bida largu. Dos hende enamor ta anhela di ta huntu konstantemente. Mi ke (ta dese) e kos ei...”
|
|
2 |
 |
“...Un persona ku wowo kla no ta bou di influensha di bibida sterki. Si bo no paga lus na tempu, nan ta korte (deskomunik e koriente). Den e kas tabatin un lus manera di bilorio. Si un fius bula, mester pone un otro na su lug, pasobra drechamentu di fius kim ku papel di plata di sigaria ta mash peligroso. Lus di kumbu no ta ningn spiritu pero simplemente un klaridat dbil di fosfor.
Amor i odio
Priml, brasa, sunchi Kari, namora, frei Amistat, enemistat
Venga,vengansa Kario, envidia Turna un hende na malu
22...”
|
|
3 |
 |
“...boft.
Nan a tuzji e pober hmber, te bute bira shangrin. Ku tur sorto di palabra dushi i promesa e polltiko a kalanch e hendenan pa vota pe. Un gatiero ta biba riba kustia di otro hende. Esun ku sinta envidi otro hardi bai, no ta sobra tempu pa traha positivemente pa su propio progreso.
Mih rabia ku duele. Ta rabia (envidia) bo tin; bo n por mira ku mi ta den bon. Polita ta mash hende di nos; semper e tin mash grasia. Gustami bo! (bo ta un gran fregad). No tumami na malu, pero mi ke ku bo ta kibuk. Mi n sa pakiko el a bai na malu (nua) ku nos.
Amor di mucha ta awa den makutu (e no ta dura). Hasi un amigu un fabor i b'a kumpra un enemigu. Tee un hende na kurason (odia). Tee amistat ku diabel, pa bo sa kiko ta pasa den fiernu. Amigu di mas stim ta kuch di matad (bo mes amigu ta kousabu dao). Nan dos ta biba manera pushi ku kach (pleitando konstantemente).
Rabia, morde bo rabu! (maske kon bo rabia, no ta importami). Forma un shete por ocho (buska kestion, gera). Un hende ku trastu ta mas o menos...”
|
|
4 |
 |
“...prikichi ta kome achi (den nesesidat bo ta kome loke
Bon i malu
Mas malu ku shete Mucha maluku Mih malu ku mal a(a) Bon pa kushi Bon o mal pago Bon kun
Hende bon i bon hende Mal malu, alma malu
Un pan di Dios Bon bini
Bini na bon o na malu Bon na kabes Bon has! ta mal pag Di buena fe Bienechor
Kai malu, bira malu, bira bon
25...”
|
|
5 |
 |
“...sirkunstansha). Di mala baina. Mal(a) mucha. Di mala higra. No kana den friu, pa bo ferkout no bira pi. Dos eror ku nos ta tende konstantemente ta mas mih i mas pi. Si un ingles bisa more better, un ulandes bisa meer beter esei lo zona mes ridlkulo. Wancho su malesa tin e peseta. Den su malisia e ta pensa malu di tur hende. Ora bo ta di malu, papel muh ta kortabu (ora bo ta di malu, stribu di bo mes sanbarku ta tumbabu). Tin hasid di bon ku ta haa skop djatras.
Hasi bon pa bo enemigu i lo bo stiwa karbon kayente riba su kabes. Djo ta bondat na pasta, un bon alma, un pan di Dios. Evangelio ta bon nobo. Un Wan Lana ta un hende bobo i sokete. Si chistosamente nan yama un lokutor bon malu, ta pasobra e ta kuartis su idioma, keriendo ku e ta papia mash bon mes.
Laga di ta pishi na wowo (yora) pa koi loko. Awi wowo (lgrima). Drama lgrima. Yora sanger (mash duru). Yora malai (keha enormemente). Hari te pishi karson, hari te yora, hari te lorabou. Mi no ta kon-fiasu hari falsu. Hari chik-chik....”
|
|
6 |
 |
“...despues para di glpi) (tambe metafrikamente!). Buriku no por pusta ku kabai. Na aeropuerto di Hato oroplanunan ta subi i baha henterdia, transportando kantidat di pasahero.
Aseguro di outo a bira mas karo, pasobra tin hopi hende ¡responsabel tras di str. Krta i hisa benta ta dos maniobra sumamente peligroso. B¡b¡da a kousa masha hopi dalmentu i desgrasia di outo; kan-sansio tambe. Na bahada di un seru bo por bati un friwM. Nan d¡ ku Lamuerto ta drenta outo pareu ku bo. Antes tabata karga hende malu den hamaka dl kunuku te Punda.
Awaseru ta bai kai mash pis (Ekspreshon di sorpresa). Si no yobe,
lo pinga (algu ta kai). Bos ta ronka. Welek ta krta. Ta krta un friu di grita. Ora tin bientu di abou, strom ta hala pariba. Pasa den skual (difikultat). Esun ku drumi den serena por haa romatisma. A kai un pali awa. Ma hafa un sote awa.
Awa ta traha (tin nubia skur, por spera awaseru). Tempi aa ta tempu
Tempu, wer
Tempi awa o di sekura Friu, kalor, sofok (benout) Blenti ost, bienti di abou Bos ku...”
|
|
7 |
 |
“...(sagrado). Den nos Biblioteka Pbliko tin tur sorti buki pa lesa i studia. Un bida so no ta suf ¡siente pa lesa tur buki ku ta eksisti; pesei nos mester lesa solamente bon buki. Nos por bisa ku generalmente konsonantenan ta divid un palabra den varios silaba. Den un imprenta bon ekip tin mash hopi sorto di leter.
Lesa, skibi
Lesa na bos altu Salta palabra Lesa boka ketu Aksnt riba un silaba n velar den pan
Un blachi, un pgina Un frase, un prafo Lesad, lektor, lektura Ariba o abou na pgina
Pronunsi malu (robes) Duna un palabra nfasis Signo di puntuashon Lesa, skibi, konta Skibi pie galia Un hende su lter Manuskrito, skibi na man Ortografa, skritura santu Eskritor, skibid.
32...”
|
|
8 |
 |
“...be un hende mester kore kabei gai den bida, pa logra algu (pasa hopi difikultat pa logra).
Un hende ku frenta di tutu (manera un bola di tutu). Di mi ta den mi frenta, ma di bo ta bou di bo brasa (eror ku ami a komet ta konosl, pero abo ta kere ku esun di bo no ta konosf). Un persona ku dos dede di frenta ta esun ku sint pa kompronde.
Hasi algu den un freg di wowo (rpidamente). Bo wowonan parse pisk ku a pasa ora (yen di soo). Hasi un wowo di kario (kinip wowo). E mucha a rabia, trosemi un wowo malu (mira ku rabia). Dia e bieu su wowo sera, nan lo realisa kuantu e tabata bal pa nan (dia e
37...”
|
|
9 |
 |
“...nanishi di morto kai prom? (bo no por laga poko tempu pasa.^tm'?). Bru, bo nanishi ta kore sanger (bo kil di karson, bo pakus, ta abr). Nanishi di fornu (hanchu), nanishi di bar-bult (plat i hanchu), nanishi di tampa (parse e fruta tampa), nanishi klabu (skerpi/par). Ba perd, ba keda nanishi largu. No krta bo nanishi, daa bo kara (no hasi algu ku ta resultabu malu).
Un mucha orea duru ta un ku no ke tendereta*desobedesidu. Awor ku kos a pasabu, bo ke ranka bo orea (awor bo tin duele di loke ba hasi). Ma sinti mi orea fleit, nan ta papia riba mi. Kabritu orea largu (kabritu shimaron) no tin orea mark.
Un hende ku boka sushi sa papia palabra malu i rudo. Un hende bieu ku boka chumb (sin djente) (boka bat). Dunami dos plaka di boka (dunami chens di papia). Hasi algu pa tapa un hende su boka. E kuminda ta ole dushi, buta mi boka kore awa. Manchi su boka ta duru (e no ke admit). Martins a kana bai, lagami ku palabra na boka (sin lagami kaba di papia).
Wanta un kachete (un ratu). Ken tin algu na kachete...”
|
|
10 |
 |
“...patia (un lombrishi mal krt i mal kuid ku a krese bira un bola).
Wan Saya tabata un mucha hbmber mash ferfelu ku tabata kana tenta i molosti tur hende. Esei a kousa su morto, pasobra den Klip nan a dal e mata ku un baranki pieda riba un dia ku el a bira dema-siadu pomperu. Don Perer, kada un ku su fishi (kada ken hasi loke ta su kapasidat). Chlnina-kome-kjbida: un malagradisidu ku a lubida tur fabor ku nan a hasi.
Ei den tabata blo bashl, ni un pushi, ni Sanchi ni Pedro. Wansitu a sub mesa (kos ta malu, no tin nadi kome). Hera Michi, kue Mm: faya den un kaso, logra den otro. Foi ora ma manda e /nucha bai hasi un rospondi pami, e no a bolbe mas. Parse ku el a bai un biaha di Zjil (bai largu).
Mi kompader Otilio ta un Wan di shete fishi (1. e sa dl tur un poko, 2. el a frakasa den tur). Si bo ke gana plaka den nogoshi, bo no mester kumpra Jan bende Jan (kumpra i bende un artkulo na e mesun preis, sin ganashi). Dos hende ku semper ta kana huntu nan sa yama achi ku Buena (tambe N&nn ku Rkntn).
Ton...”
|
|
11 |
 |
“...turtuchi).
Tur kos ta un purbamentu (palabra di Nanzi). Awe mi n purba salu di Dios (awe mi n kome nada). Djo a purba (trata na) subi e muraya. Nana a purba si e kuminda tin basta salu. Pero nos ta test un outo o motor. Tur su shete sinti ta riba nos (e ta vigil nos). Ripara ku nos tin sinku sinti, pero den e ekspreshon aki nan a konta dos wowo i dos orea, pa nan suma shete!
Perfume tin ol artifisial Flor tin fragansia (ol suave i agradabel).
Bia i tabaku tin arona E asunto ta ole malu (su konse-kwensha lo ta malu)
Eskinlki ta ole!
Ol di sentebibu (di sod, di deskuido)
Nos por a ole e kos ei (sa di antemano)
Ferkout o nanishi ser ta buta ku nos no por ole. Ademas di esei ferkout ta kita nos smak.
Den skuridat nos ta kana fula. Mucha chikitu gusta mishi. Asina nan tochi bo kurpa, bo ta sinti.
Toni ta mal surdu (hopi surdu) Fula kai
Presensi, kontempl, observ.
41...”
|
|
12 |
 |
“...bisa: Si bo kana den serena, bo ta buska o kumpra fermi-dat pa bo kurpa. Malu ta bini ku kabai, bai ku buriku. Malu ta bati ku Toni: konstantemente e ta na man di dokter.
Alma na pena, kurpa na pena. Ora bo stoma ta grua, nan sa bisa: Beth Haim ta spok. Chiku sukaka ta dwars (e tin mal genio). Na Manuel su kama di behes, sarampi. Lamuerto no ke tin kulpa, pesel e ta manda kentura. Kai malu por nifik 1. bira malu 2. kumins regla (menstru). Hala pa muri. Remedi ku ta bon pa stoma di sapat, ta malu pa sneiru.
Te ainda tin hende ta kere ku lamunchi ta hasi sanger awa. Ku bon kuminda fresku i un bida na regla un hende ta konserba su sal. Hende grandi no por keda sal ni mucha no por krese bon sin sufi-siente vitamina D. Shimaruku I guyaba tin hopi vitamina. Sosiegu i soo ta dos bon temedi. Nan ta pretende ku blachi di laraha i di sor-saka hereb huntu ta kita nerviosidat. Djente putrl ta duna mal baf i hasi bo stoma malu. Bebementu di hopi awa ta evita pieda na nir. Airu fresku di laman i di kunuku...”
|
|
13 |
 |
“...tira su plaka af pa un furu di hasid di bruajgrotehe kontra tur kos malu. Un karson di bar kaya ta un bell bottom. Chines tin wowo di konoskt. Un bachi ku spies patras, ta bachi di kbrta puya. Ningn hende no sa pakiko ta yama e dobl abou na pie karson yu-be-lon-dri. Hbmber I muh sa uza faha indjan (faha di Wairi) pa faha kustia i pa traha ku mas fasilidat.
Zamba ta pasa sket! (bo saya ta pasa). Un sinnimo chistoso pa bra-sir ta hamaka di tete, i ora e ta hopi grandi un lengu. Kuantu be un breit no a subi alt ku su shimis sin kaba, i tur na feneta, pasobra ko-sed a hogue (keda sin kaba su bisti na tempu). Na okashon di gala ta bisti kastol ku rok.
Awor ku tur hende tin oloshl di man, saku di oloshi (djis bou di faha di karson) a bai foi moda. Ainda tin algn hende bieu ku tin oloshi ku lontina (kadena); e oloshi ta bai den saki bachi ariba na man robes i e lontina ta peg na lapt. Morto chikl den kaha grandi (un persona den un flus o shimis ku ta muchu grandi pe).
Awe ba bisti manera hende...”
|
|
14 |
 |
“...te kasi rementa).
Bira djigel (rabia, bira bedm, hostin).
Bo sanger ta herebe ora bo kunsumi.
Un hende ku sanger na wowo ta esun ku ta kapas di hasi ki ku ta ora e rabia.
Kalitu por a bebe su sanger pa awa (e por rementa di rabia).
Ora bo ta balente rabi, por bisa ku ba bira hodidu o bestia.
Fututu, diguidigui, fregou, riba duru
Awe kos ta fututu (kos ta malu, mi ta baitu, bash, sin modi muri).
Kos ta diguidigui (mi no tin plaka o nogoshi a bai malu).
Krus tabou (mi no tin ni kuminda ni plaka).
Tin Wansitu riba mesa o Wansitu a subi mesa (no tin mas kuminda). Mi ta riba duru (blo bash, plan bar, sanka na man).
Sltuashon ta fregou (malu).
Kinfkintr, kaweta, kurioso, mishirikeira, letr
Un hende muh letr ta un ku ta gusta hasi redu i papia riba otro hende (Un mishirikeira ta meskos).
Kaweta ta sinnimo pa kurioso, aunke nos ta uza kaweta ku e sentido di despreslo. Bo por zundra un hende pa kaweta, pero no pa kurioso. Un persona kinfkintr ta esun ku ta mete den asuntu di otro hende.
Bientu,...”
|
|
15 |
 |
“...te den larla ay.
Hende, bestia I mata ta hala rosea.
Mi ke haa un rosea (un luf pa sosega poko).
Par mainta trempan banda di laman bo por gosa un brisa fresku.
Den mas brisa mas gbdem (den difikuitat i problema bo ta lucha ku mas forsa i energia).
Flaku, deleg, seku, leguede, tabli strika, tizg, lesma
Un persona deleg generalmente ta bon form, pero no flaku.
Flaku sinembargo ta duna impreshon di wesu ku a kumins sali.
Nos por bisa ku un hende ku a tee dieta a bira deleg, pero un ku tabata hopi malu a bira flaku.
Seku ta muchu mas fuerte ku flaku; e ta implika ku un persona ta kasi kuero ku wesu.
Un tabli strika ta un persona ku no tin ni dilanti ni patras.
Tizg ta ainda mas fuerte ku seku (mas o menos kueru ku wesu).
Un hende lesma ta un persona flaku i floho. Por uze tambe pa un persona tenchi i delikadu. Sa uza tenchi tambe pa e persona ku tin un miedu eksager pa e no bira ferkout, dal su dede o raska su kurpa. Lgud (di origen Haltianul) ta un persona seku, un tabli strika.
Gordo, yen...”
|
|
16 |
 |
“...Shuri, shouru, bandidu
Hende barata, sushi, mal eduk i degener nan sa yama shuri (populacho, plebe).
Shouru i bandidu por tin tantu nifikashon di apresio (bon) komo di despresio (malu). Un persona ku ta kana lastra riba kaya, bringa, hrta, echa baina porta un shouru o bandidu. Pero un tata o mama por yama su yu: Mi shouru, bandidu dushi i bunita! (aki no tin nada di despresio).
Trfentu, dndula, tete, talanz, belenki, balia keke
Si un hende ta kana bal bini sin ningn propsito fiho, e ta trentu. Pero por uze den e siguiente sentido tambe: Un mama ta masha kans di tantu Trentu (bai bini), ke men di tantu kana, pero no sin propsito fiho, al kontrario, pa hasi trabou.
E ynkuman tabata dndula dilanti dje galia su kas (kana bai bini).
SI bo ta tarda pa bini kla ku algu, bo ta tete. Un hende malu, enfer-mlso o mankaron ta kana tete den kaminda, sin por bai dilanti lih, pasobra su pianan no tin forsa.
Bo ta tira tfek ora bo ta kana bai bini siertu kaminda i ku siertu intenshon.
Talanz ta tarda pa...”
|
|
17 |
 |
“...armona
altura
amor
algu
bunta
bieu
boroto
bon
bisti
bro
babuk
56
akuerdo
konkordansia
elevashon
afekto
adorashon
kario
pashon
tiki
poko
krenchi
aa
nchi luls tur af
krekech
gast
mankaron
wabl
frot
babel
bochincha
bulul
beheit
korekto
presis
pone
hisa pone lanta buta
kurashi kai kai higra
konfundl tolondr boka abr zur
zorokloko
diskordia
bruashi
profundidat
odio
desprecio
avershon
rabia
nada
zupia
mahos
luangu
hoben
nobo
nobls
chabalitu
kietut
kalma
silensio
trankilidat
malu
da
kita
kobarde
tmido
sokete
na tinu
fresku
trankil...”
|
|
18 |
 |
“...grandi burusi chik
ankr pikinini
grueso apa
generoso liberal egosta
gosa diberti sufri
saborea pasa malu
gana logra perd
shrta
gera pleltu pas
bringamentu pelea
hunta. uni kita
djoin los
konopa plama
pega
hisa lanta baha
eleva sub
hopi kantidat Krenchi
mash poko
muchu tiki
yen skars
aa
hinka pusha saka
mete ranka
hende (ku kuch)
ino6ente kastb inmoral
puru sushi
limpi porko
birtuoso degener
irita kishiki freska
tuzji suavisa
tenta pasifik
eksita trankilis
molostia
59...”
|
|
19 |
 |
“...Kontenido
pagina 5 Tienda
6 Laman
7 Moda di aktua
8 Deseo
9 Forma i kol
10 inteligensia
12 Punda i kunuku
13 Estado
14 Teatro i sine
15 Insekto i para
16 Literatura
18 Bida I morto
19 Wega i deporte
20 Kurpa, kabes. kurason
21 Lus i sombra
22 Amor i odio
24 Metal i mineral
25 Bon i malu
26 Hari i yora
27 Transporte i trfiko
28 Tempu, wer
29 Kamber, bao
30 Korant i revista
32 Lesa, skibi
33 Pas i gera
34 Skol
35 Rango i posishon
36 Hustisia
37 Ekspreshon ku parti di nos kurpa
39 Nomber den ekspreshon
40 Ekspreshon ku nmber di insekto
41 Nos sinku sintinan
42 Enfermedat
43 Bistimqntu
44 Idioma
46 Boto, barku, bapor
47 Sinnimo, homnimo, antnimo...”
|
|