1 |
 |
“...Vruminga no sa muri bow di bar di suku. (si un hende ta hasi algu ku plaser i legria, e no ta kai pis.) Tumba mara prome bo hari. (No grita prom bo logra). Felipi ta kana bay bini manera skarpion dek.(shangrina, ku mal beys, kla pa remcnt, zundra, baha su rabya). Bo por hura i firma. (Bo por tin sigur).
Mario ta kome na braga (o na mondi), bebe na riw.
(E ta biba na su patarata grandesa).
Awe kos ta fututu. (kos ta malu, krus tabowj.
Sabelita parse mua machu. (muh manera homber ). Tira pyeda, skonde man. (Echa bayna na skond).
Ehrsisyo
1. Mi tasina okup, ku mi no tin tempu.....................
2. Splika kiko ta nifik Chambuk den lodo...............
3. Un persona ku ta yen di debe, ta............ den debe.
4. Kiko ta buya barata?
5. Aki sinku aa nos ...................... bay Fransha.
6. Vruminga no sa muri .....................................
7. Bo por hura i .............................”
|
|
2 |
 |
“...18
8. Kiko ta nifika Tira pyeda, skonde man?
9. Uza e palabra kas ku su forma plural nan kaminda ta nesesaryo den e frasenan ku ta sigi:
Mi tin shen..................
Tur mi tres ......... ta yen di komeheyn.
E tres......... ku bo ta mira ei ta di mi ta
wela.
10. Un mla machu ta.........................”
|
|
3 |
 |
“...flur di betn. Un kas di tabla. Un ppchiflf suku.
Seku Un mucha seku (flaku, deleg).
Trata masha seku (sin grasya)
Mondi
Ku palabra bon (dushi) ta saka shimaron foi mondi. (Ku bon manera ta mansa e tipo di mas brutu) Yerba di mondi (yerba stinki, yerba shimaron).
Roza mondi. 1 Limpya terenu yen di infrow datu i yerba stinki, pa planta o traha kas.
2. Kore bay masha duru. (El a kore te roza mondi). Ke men ku el a kore asina duru, ku su pianan a roza mondi!
Kadushi
No kome kadushi, bin limpya bo man den mi ka-...”
|
|
4 |
 |
“...otro buriku numa.
Foi dje plaka el a kumpra un shal lila, un brel pretu
i un bar di karta spa. El a bay keda dos siman na kas di su ku, i laga nobo kuri ku ta Hayt el a bay, pa sia mira destinu etstera.
Echo ta ku prom siman ku el a drenta su mes kas, el a mira karta te su wowonan a bira skel.
(Fragmento for di Maka Taka di Elis Juliana)
Mester tin bobo, pa sab (por) biba.
Hende bobo manera karn (mash tap).
Bobo sa mas den su kas ku sab den di otro.
Plnbari. (blo bash, sin moda di muri, sanka na man). Badabada. (beheyt, bulul, bruashi)...”
|
|
5 |
 |
“...67
DI DJESSINKU LES
Preposishon
Un preposishon ta un palabra ku nos ta pone dilanti di un sustantivo o un ekivalente di un sustantivo, pa demostr kwa relashon tin entre e persona o e kos ku e otro kos o persona menshon.
E sustantivo o e ekivalente di sustantivo nos ta yama: Komplemento.
Por ehmpel. Mi ta pone mi man riba e mesa.
Si nos kita e palabra "riba, anto e frase no ta komplctu. Pasobra e man por ta bou), na banda, o seka dje mesa. Asina nos agreg un pre posishon (den e kaso aki "riba), nos ta mira e relashon entre e man i e mesa.
Preposishon ta palabranan manera:
Na, seka, for di, kantu di, ku, di, riba, bow, pariba di, pabow di, den, paf di, paden di ,...”
|
|
6 |
 |
“...86
hudiwnan ku a bini for di Brasil.
Posesivo posteryor
Si nos bisa Mi buki, nos ta uza e pronomber posesivo mi
Pero bo por bisa tambe: E buki di mi.
E kas di bo. E wela di boso
Esaki ta nos posesivo posteryor
Provrbyo
Ranka a muri, knknber no ta pari mas. (Ora barku prd, su karga tambe ta prd).
Tur man no ta lechi dushi, tin dia ta kalmki. (No ta semper kos ta bay bon manera bo ta dese). Lora byew no ta sia papya. (Ora un hende ta grandi kaba, ta difisil pa si algu).
Ehrsisyo
1 Mih rabya ku.....................
2. Di ningn manera. Ni di kapotero.
Un ekspreshon ku ta nifik meskos ku e dosnan aki ta : Ni .....................
3. Kiko ta : hasi mmpris?
4. Kon ta ekspres posesivo posteryor?
5. Ki ora nos ta uza artkulo defin e?
6. Un mucha maluku ta un mucha ......................
7 Kon nos ta uza pronomber posesivo ora nos ke eks-
pres kortesia....”
|
|
7 |
 |
“...rekonos ku nan ta eksist.
Algu similar ta nos otro formanan di ekspreshon, sea ku zonidu sea ku mmika, ademan o moveshon.
Por ehmpel.
Ts, ts (pa ekspres disgustu).
Chiw (den djente) (Pa ekspres despre-syo).
Ffff (halando rosea aden) (pa ekspres dol).
Ff ff (suplando rosea af) (pa ekspres kalor).
Har den nanishi (pa ekspres mofa).
Di mmika tin masha hopi ekspreshon, ku boka, ku nanishi, ku wowo, ku sehas, ku frenta.
Di moveshon o ademan. N indik ku dede.
Fuk, ekspres ku moketa ser, halando pali man atras.
Dede lor rondo di boka, pa ekspres ku nan a kome tur limpi
Dede pon na sint Bo kabes no ta parew? Dede riba boka: Ami no a bisa nada.
I hopi mas ku ta yuda nos den nos ekspreshon.
Den e di sinku ls den su obra Papiaments leerboek Sr. E.R. Goilo ta bisa ku den papyamentu e palabranan mester drenta den otro Asina ta!
Un kaso ku mi ta krda, ta lo sigiente:
Un mucha homber di shete aa a yega Korsow for di Surnam. Den su bentana di kamber el a tende poko mucha, Yu di Korsow, ta hunga ninichi...”
|
|
8 |
 |
“...103
3. Artkulonan indefin i defin: un, e.
4. Preposishon ta. di, riba, den ,huntu ku, den^despwes di, den, ku, na, for, den, na.
5. Adhetivonan ta: grandi, poko, di pyeda, di plata, gran fwerte.
6. Advrbyonan ta: mash, balente, pur.
LES NO. 5
1. Shete ta: numerado. Ocho ta: Denominado.
2. Dyes.
4 ta divisor 40 ta e dividendo. E resultado ta e ko-syente.
3. 8 i 9 ta faktor 72 ta e produkto.
4...........ta suma bintidos.
5. Den loke bo ta hasi ku bo man, bo sint ta gia bo akshon.
6. Falta skol por ta ku o sin motibu.
Stet skol semper ta sin motibu seryo.
7 Numeral indefin ta. varyos, diferente, hopi, tiki, algn, mash.
8. Un hende ku dos dede di frenta ta un persona ku sint, un hende ku no ta bobo.
9.....................tin kabes duru.
ku mash mal swltu.
10. Eksperensha ku un hende ta haa den su bida.
LES NO. 6
1 Esei ta pronomber demonstrativo.
Mi ta pronomber personal.
2. Kiko ta pronomber interogativo.
Bo ta pronomber personal.
3. Mi i bo ta proncimber personal.
Loke ta pronomber relativo...”
|
|