1 |
|
“...Machi,
Maske tbatin otro obra di mi ku ma dorna ku bo nomber, mi ke dedika esaki tambe na bo. Pa tres motibu.
Abo a sinjami lesa (prome ku mi bai skol), tempu ku bo tabata sint riba kama ku mi, hopi dia largu, ku bo man kibr.
Abo semper tabata esun di prome ku ta lesa i duna krtika riba loke mi skirbi.
Abo a sende e prome kandela den mi alma, for di e dia ku bo a resit a pa mi, e mucha chikitu: Es envano buscar en la arena los nombres que un tiempo escrib.
Bo ju majo....”
|
|
2 |
|
“...Skirb na: 196¡t, 1965,1966,1967,1968.
Majoria di e kwentanan aki a sali publika den La Cruz, bow di e pseudnimo di Ben Balente.
Imprenta di Ver. Ant. Drukkerijen N.V.
Derecho di autor reserv....”
|
|
3 |
|
“...KONTENIDO
1. KLIMA PA KACHU............................pag. 1
2. E PIEDA Dl ANACLARA....................... 2
3. ARANJA DI SWELTU.......................... 5
4. KURIOSO .................................. 6
5. FLANEL ................................... 8
6. SPIRITU .................................. 9
7. PALU Dl TAMAREIN.......................... 10
8. PRENCHI DEN MALETA........................ 12
9. BANANA ................................... 13
10. SAJA BLANKU............................... 15
11. BUSKA TATA ............................... 17
12. BARIGON .................................. 18
13. NESHI DEN PIETERMAAI ..................... 21
14. BARBULETE PRETU........................... 22
15. MAKWAKU TA DJUMP.......................... 24
16. PASENSHI KU PROHIMO....................... 27
17. 37 ................................... 30
18. E IH Dl KOMPR........................... 31
19. TRINTA ANJA DEN SIRBISHI.................. 33
20. NERO...................................... 35
21. PIDI...”
|
|
4 |
|
“...mas neutral posibel, pa mi hanja okashon di tende mas kos.
Ai si, ju, Clara a sigui bati bai. Bo mes konose Benny. Henter dia su kara ta peg den buki. Pero ora e sali riba kaja, e no por mira un palu di basora ku shimis bist. Mesora e ta kla pa tira flor i namora. Ma bo mes sa. Ami no sa maha mi kabes ku su pantominanan. Pasobra mi sa ku semper e ta bolbe serka mi na kas. Bo mes sa. Pidi pordon, jora, priminti ku nunka mas. Esta fantochi, bo n ta hanja?
Ma bolbe grunja i komod mi lomba kntra di baranka.
Anto asina e pntol ripara ku ma pordone, e ta bolbe sambuj den su malditu bukinan. Figurabo ku e homber tin kurashi di sinta lesa te tres or di marduga. Ta di mas. Bo mes no ta hanja?
Tur loke ma riska duna komo mi komentario tabata un Se, se, se un poko vago. Pasobra mi sa ku miho un hende hinka su dede den nshi di maribomba, ku mete pata den asuntu di hende kas.
Ku mi boka na kandal ma sinta tende henter un historia largu ku Clara a sigui konta di tur Benny su mil i un amorsitanan pasahero...”
|
|
5 |
|
“...sufisiente motibu pa mi separ.
E PIEDA DI ANACLARA
Te mas den kabes di sera tin masha konenchi. Juan e fit a splikami, ora ma puntre unda ta miho pa mi jag. Ku su man tur na kajo el a munstrami un sera ku tabata basta mas haltu ku e otronan. Ei riba ta
jen. Pero tin un kos ku mi ke pidi mi shon........... Juan a keda ketu un
ratu i wak swela.
Ta kiko ta e kos anto? ma puntre, pasobra ja ma bira masha kurioso.
Ora mi shon jega den kabes di e sera ei, el a sigui papia, i su stem tabata emoshona, mi shon lo mira un pieda di sababa grandi banda di un palu di kibrahacha. Pa fabor di Dios, no mishi ku e pieda ei, pasobra ta un pieda santu.
Ta unda ba sali ku pieda ta santu? ma grita hari.
E pieda ei ta santu sigur, e kier a konvensemi. ,,E pieda di Anaclara ta un pieda santu. Si kwalke hende mishi ku e pieda ei, anto nunka mas nos lo hanja awasera.
Mester ta ku Juan a mira kon inkredulo mi kara tabata, pasobra el a sigui papia ku ainda mas konvikshon, sigun e tabata bati su garoti riba swela.
Tur hende...”
|
|
6 |
|
“...uniko ju Anaclara riba su skochi. Ei den sombra di su kas, bow di ramada, e tabata konta su ju kwenta. Kwenta di Nanzi, di Shon Arei, di Shi Mara.
Anto riba un dia, ora e mucha a mira nubianan ta drif bai pabow, el a puntra su mama: Mamai, ta angel eseinan ta?
E mama di ku ne: ,,No, mi ju. Angelnan tambe ta blanku, pero muchu mas bunita. Eseinan ta nubia.
Di unda e nubianan ta bini, Mamai?
E nubianan ta bini di Dios. Awor nan ta blanku. Pero ora tur hende trata bon, anto Dios ta hasi e nubianan shinishi. E ora ei nos ta hanja awaseru.
Unda Dios ta biba?
Masha lew, mi ju, te tras di e serunan ei. E kaminda pa jega serka Dios ta masha largu, muchu mas largu ku di kunuku pa Punda. I e kaminda ta seku, jen di tera, jen di pieda. No tin pos kntra di kaminda, ni palu di shimaruku. Pasobra bo mester sufri sedu. Hendenan ku ta kamna bai serka Dios, no por tin pargata ni sanbarku na nan pia. Pasobra Dios ke pa bo pia ta jen di sumpinja ora bo ta bai serka dje. I sod mester seka manera slu riba bo...”
|
|
7 |
|
“...konswelo.
Nos no mester keha ni jora, Matias a kuminsa splika nan. Pasobra e kos aki lo ta Dios su deseo. Ja ta tres anja ku nos no tabatin jobida. Nos magasinanan ta bashi. Tres anja largu nos no por a balia seh. Tur kabritu ku kame ta flaku. Hopi a muri na mondi. Kisas Dios tabatin mester di sanger inosente komo sakrifisio pa tur malu ku nos a hasi. E sanger di Anaclara lo bira awaseru pa nos. Bira kara boso mira e nubianan pretu ku ja ta bin for di pariba aja. Nan ta manera muhe den su di nuebe luna.
Tur hende a drei mira kon e nubianan tabata bola bin pabow. I mesora nan tur a keda katu. Ta blo bjentu so a keda supla den e kadushinan kontra di Ofelia su kur.
Matias a kai na rudija; su tras Ofelia ku awa na wowo, i rondo di nan e homber ku e muhenan. Nan a resa, gradisi Dios, mientras awaseru a kuminsa jobe riba nan kabes.
Seis dia largu awa a kai, sin welek, sin bos. Pasobra Anaclara tabatin seis anja. I despues di esei nos a sigui hanja jobida seis siman largu, tur mainta seis or. I ora...”
|
|
8 |
|
“...algn dia pas el a jega for di Haiti.
Mi ta kompronde tur kos, e botikario a trankilise. Sigur ta un kaso espesial.
Sigur si, e kliente a sigui konta. Ma bai pa un bon tratamentu. Un bon fur. Pero ademas di esei mi a kumpra un kntra tambe. El a kostami dies dollar. Pero awor mi ke sa ku e ta bon. Meneer ta botikario. Ke meen ku meneer por test e pa mi.
Klaro. Pakiko no? Lagami mrele.
E kliente a saka un estuche pretu for di su saku i habrie. Den dje tabatin un aranja grandi, kol medio oranjo.
,,E kurioso ku a bendemi e kntra aki, di ku mi ku ja e ta prepar kaba, e homber a splika e botikario. Pero mi ke tin siguransa.
Si. Mi ta kompronde. Mi ta judabo, e botikario a sigure, aunke e tabatin gana di dal un gritu hari. Mi por keda ku ne algn dia, pa mi hasi diferente test?
Ta bon. Mi sa ku mi por konfia meneer. I ki dia mi ta tende resultado?
Aki tres dia, sin falta, e botikario a kontest ku kara serio. E kliente a gradisi masha i sali bai.
Alberto, kiko abo lo a hasi den un kaso asina aki? e...”
|
|
9 |
|
“...tee kwenta ku nan, anto bo por bien tira bo kntra afo den un par di siman.
Lo mi korda nan bon, e kliente a priminti. I kwantu mi debe meneer?
Ai, dunami ki ku ta. Sinku florin ta bon?
E homber a paga, hinka e estuche den su saku, i sali for di botika komo si fwera e ta donjo di henter mundu.
KURIOSO
Tonchi su mama tabata malu pa muri na kama. Ku masha difikultat e por a bebe o kome algu. I ora e purba papia, kasi no tabata sali zonidu.
E no ta skapa mas, dokter a bisa Tonchi, ora e tabata saliendo for di e kas pobersitu. Miho bo prepara tur kos pa entiero. Mas ku un siman e no ta wanta mas.
Pero Tonchi no kir a asepta e realidat aki. Su mama no por a muri. I el a pensa kon nunka el a haci algu bon pa su mama. Kisas te ainda lo e por a hasi algu pe. E mester a keda biba, maske kwantu ta kosta.
Den menos ku un ora Tonchi a buska un kurioso, pa juda su mama bira bon.
Esei ta masja posibel, e kurioso a sigure. Pero bo mes ta kompronde ku un trabow asina ta kosta hopi plaka. No lubida ku ta pa...”
|
|
10 |
|
“...distansha di dies sentimeter na parti padilanti di un graf fresku. Bo ta bolbe tapa e burakunan. Pero korda bon. Durante e bintikwater ora despues bo no por papia un pia di palabra ku ningn hende.
Exaktamente meskos ku e kurioso a bisele, Tonchi a hasi. I ora el a bula muraja di santana, pa e bai kas, el a primi su boka sera, pa e no laga ningn zonidu sali.
Tur esfwerso tabata envano. Tres dia despwes Tonchi su mama a muri. No tabatin hende pa konsole. Tristu di su alma el a konta su amigunan kon a kurioso a tumele hasi chombon. I sigun hendenan a sigui papia, e kos a jega na orea di un recherche. Di mes e asuntu a kuminsa move.
Poko tempu despues e kurioso tabata par dilanti di huez. Huez a pun-trele ku e no tabata realisa, ku tabata imposibel pa e kura e muhe biew.
Senjor Huez, e kurioso di ku kara seku, ,,ami tabata konvensi ku mi por a kura e machi biew. Pero mi ta kere ku e ju homber di dje no a sigui mi instrukshon exaktamente manera mi a bisele.
Te parti patras den sala di Corte di Husticia...”
|
|
11 |
|
“...parse un museo di imagen. Tabatin seis mucha muhe di pakus, par inmvil, mirando kaja, sin ningn sorto di ekspreshon riba nan kara.
Bon tardi, senjorita, ma saluda ku masha delikadesa e puitu kol di mespu, ku tabata para sonja den un shimis blow kla ku tabata saka henter su figura na un manera masha agradabel.
El a hasi manera kos ku ta lanta for di un sonjo masha profundo, y keda wetami ku dos wowo teribel tragiko. Ni sikiera su boka a move.
Ami a pensa ku kisas e por tabatin kwalke tristesa di amor ta molostie. Pesei ma keda masha kortes, y puntrele ku por tin flanel, tamanjo kwarenta y dos.
Ku masha dol el a move un krenchi y hisa man pa munstrami ku mi mester sigui su tras. E otro imagennan a keda mirami ku kara bon fad.
E puitu na blow kla a dal un rosea grandi y basha anker banda di un baki grandi. Ei el a kuminsa sambuj den un monton di flanel, y ranka un di nan afo. El a munstrami e flanel komo si fwera ta kos sushi e tin den su man. Te ainda ningn zonidu no a sali for di su boka. Djei...”
|
|
12 |
|
“...mi keda kalmu, sigun mi a kamna sali for di e pakus. Pero tur hende por rei kiko mi tabata pensa.
SPIRITU
Dindina, bai buska polis, Pachi Feli a pidi su ju muhe. Si mi mester sigui drumi bow di e ramada aki un anochi mas, romatisma ta matami.
Papa ta kere ku e spiritu ta sali for di kushina ora e mira polis?
Tur spiritu tin miedu di polis, Pachi Feli a deklara.
Dindina a para skucha e boroto den e pidasitu kushina tras di nan kas. Botter tabata kai kibra. Tapadera di wea tabata zona. Dindina a sinti kon su pianan a kuminsa tembla di miedu.
Mi ta bai bini mesora, el a bisa e biew. Bon nervioso el a mara su lensu na kabes i kore bai wrda di polis na Montanja. Pachi Feli a keda wak e, te ora el a disparse den skuridad.
Mein ora despwes Dindina a baha for di auto di polis i subi e pida seru kaminda nan kas ta par.
Kon ta bai, Pachi? e polis a saluda e biew. Ta kiko ta pasa? Tin spiritu den kushina?
Teribel, mi shon, Pachi Feli a kuminsa splika. E kos aki ta molostia nos ja ta un siman kaba....”
|
|
13 |
|
“...tur ta bon, pero ku e tabatin gana di papia riba e palu di tamarein.
Ay, mi ju, Tida a sklama. Dol ta kaba ku mi. Mi ta mata mi kurpa tur dia pa bari kur. Tin be mi ta sinti mi kabes ta bira. Siman pasa dokter a dunami poko pulchi. Pero nan no ta judami ku nada.
Tende un kos aki, Ma Tida, Mani di ku ne. E solushon ta masha simpel.
Bo konose un bon dokter anto, ku mi por bai purbele?
,,Mi ke men e palu di tamarein.
Ahan, si. E tamarein. Mi tin ku bari tur dia aki tras.
Mi tin un hacha grandi, Mani a kuminsa splike. Si Ma Tida ke, mi ta kap e palu.
Hesusei, no, mi ju. No papiami e kos ei. Mi tin setenta i kwater. Pero mi no tin pur di muri. Bo no sa ku un hende ta muri den bo famia, si bo kap un palu grandi? No, shon Mani, esei si ku no.
10...”
|
|
14 |
|
“...ku no tin otro moda di hasi.
Esei tin sigur, Mani a kontest. Nos por kita kska di e palu. Anto e ora ei e ta para muri poko-poko.
Kwantu ta dura?
Un kwater luna. Kisas sinku.
Tida a drei wak e tamarein i tapa su boka ku su man. Mani a keda spera ku pasenshi. El a kompronde ku Tida lo tabata pensa riba tur e mil i un kosnan ku por kausa un hende su morto: habri parasol den kas. drumi
riba mesa, drei un stul riba un pia, pargata bokabow.......... Probablemente
Tida lo tabata konsidera morto di un palu e kausa di mas serio.
Despwes di un ratu Tida a bira kara i kontest: Mi ta kere ku esei s por. Te ainda mi no a tende ku kitamentu di kska di palu a kausa morto di ningn hende. Bo por hasie pa mi, shon Mani?
Mani a grita hari: Klaro, Ma Tida. Mesora. El a bai kwe su machete i den menos ku mein ora el a kita kska di e palu di tamarein te na un altura di dos meter for di swela.
A pasa dos siman. E palu a keda biba ketu. Tida a kuminsa duda den loke Mani a bisa. Pero despwes di un luna el a nota...”
|
|
15 |
|
“...semper e tabatin masha fe den La Birgui di Altagracia. No ku Pa Djeffi tabata un pil di misa. Ami ta kere ku e tabata gusta unika-mente e silensio den misa, pa e hasi su orashon, prome ku e sali pa laman.
Un be ma bai ku ne. E tabatin un maleta marn chikitu den su man. Ei den e tabatin tur sorto di potoshi, huntu ku un prenchi machik di La Birgui di Altagracia.
Te patras den ultimo banki el a hinka rudia, saka e prenchi for di e maleta i sinta resa, mientras e tabata tene e prenchi su dilanti. Su kara tabata masha serio. Mi por a mira su boka move, pero sin ku mi por a tende kiko e ta resa.
Ora nos a sali den plenchi di misa, ma puntre ta kiko e prenchi ta nifika.
Mira ki, mi ju, el a kuminsa splikami. Mi ta konvensi ku La Birgui di Altagracia ta protehemi. Lagami konta bo kiko a jega di pasa Pa Djeffi. Tempu mi tabata matros na bordo di Nena Dos, ma jega di sinta resa den e mes misa aki. Tabata mas o menos dos or di merdia. Nena Dos mester a sali sinkor di atardi Mi no sa ta kiko a pasami. Pero...”
|
|
16 |
|
“...resa su orashon di kustumber den misa. Ta por mes e no por a skapa.
BANANA
Ku mi propio bista ma mira e kos aki sosode, djis na skina di brug di Skalo, kaminda tin e borchi Seamens Home.
Un moveshon rpido di algu a hala mi atenshon, ora mi tabata pasa ei banda un ratu despwes di mitar di sinku. Ma bira kara pur, net na ora pa mi mira kon un banana hechu a pasa di un man robes pa un man drechi, pa despwes e disparse den un saku di papel riba asera.
Mi di: Karamba, e gengu ku a hasi e kos ei ta djaki kanja. E mester tin masha brio pa praktik ligeresa di dede di dia kla. Mesora ma traka riba asera, pa mi weta ta ken e gai-bibu ta. Tabata un tersio chikitu, flaku, den un karson balente sushi i un flanel ku binti anja pas tabata blanku. Na su pia e tabatin pargata pretu biew i plam. Su kara tabata lombra di zeta. Su expreshon tabata bobo, aunke no tabatin motibu pa duda di su inteligensia natural. Pasobra e manera ku e banana a disparse, sin e Venesolanu sa, tabata trabow di un experto.
Den...”
|
|
17 |
|
“...BANANA djis na skina di brug di Skalo
14...”
|
|
18 |
|
“...Aki tabata un kestion di pasenshi. Mi mester a warda. Pasobra ku un banana so e gai lo no por a jena su stoma. E mester a flektu un mas.
Ma wak e diferente monton di banana. Na man robes di e tipo tabatin un monton di dos. Tur e otro montonnan tabata di tres. Tabata masha stranjo ku e Venesolanu gordo no a ripara nada. E tabata kombersa ku un otro paisanu di dje. Un radio chikitu di batera, pone mei-mei di e tomatinan, tabata pua pa toka un merengue.
Ke tal, pama?, ma tende e gai dirigi su mes na un homber ku tabata pasando. Mesora el a kita, pa bai kombersa ku su amigu, i laga e saku di papel trankil riba asera. Ma hanja e kos ei kriminalmente bon hasi. Ni sikiera el a drei wak e saku di papel, mientras e tabata papia.
E kombersashon a resulta kortiku. Nan a duna otro man, i e ladrn di banana a bolbe bai para na su puesto estrategiko, ku kara serio, manera hendenan ku ta sinta warda nan turno den ofisina di dokter.
Pero despwes di e intermedio aki e kos a bai rpido. E gai a keda mira stret...”
|
|
19 |
|
“...delega, blo sunu. Ku su man na laria e tabata grita jora. Bientu tabata pone su kabei largu bula.
Ma grite: Mira, ta kiko a pasa ?
Di ripjente el a stop di jora i bira wak mi. Mi no por a mira su kara na e distansha ku mi tabata, pero e manera ku el a dal su mannan, tapa su pechu, a butami kompronde ku el a spanta.
Ma bolbe grite i zwai man pa e kamna bin.
Ay, mi Dios, el a kuminsa sklama. Dejame, por favor. Dejame. I mesora el a kuminsa kore manera hende ku a perde kabes. Ami a keda tur babuk. Tur sorto di kos a pasa den mi kabes. Pasobra mi no por a kompronde ta kiko un muhe ta hasi riba un isla asina solitario. Ademas no tabatin ningn boto ni barku den serkana.
Bini aki, ma grite. Aki nos tin kumnda ku awa. Pero el a sigui kore i trompeka varios be, te ora me tende dal un gritu masha mahos i bula na awa.
16...”
|
|
20 |
|
“...Aki banda ta jen di tribon, ma grita mas dura ku mi por. Pero a muhe a sigui landa bai afo, te ku el a disparse den skuridad.
Su manise mi amigunan a harimi, ora ma konta nan di e muhe sunu ku kabei largu. Feli di ku ta spiritu o kwalke alma malu. Pero ami tin sigur ku ta un muhe bibu. Sigun mi por a mire den lus di e faro, e tabatin un kol hopi kla. Kasi sigur tribon a kome. Rei ku ei banda ta jen...........
Pero bo sa, ora mi ta sinta drecha mi trai aki bow, semper mi tin ku pensa riba e muhe ei. Ma hanja su saja tira riba plaja. Un saja blanku di nanso. Mi tin e ward te ainda den mi bal den mi kamber.
Pakiko bo no a avisa polis despwes? ma puntra Pol. Ata bo tin e saja?
Pol a hala un rosea grandi, bati e shinishi for di su pipa riba pida pieda i bira wak su boto den awa.
Mi tabatin miedu, el a sigui. Pasobra ma sinti ku mester tin mas kos ei tras. I mi ke ku ma hasi bon di no papia. Pasobra hopi tem despwes Feli ta kontami, e mesun Feli ku tabata huntu ku mi riba Klein Corsou, owel Feli...”
|
|