Your search within this document for 'mes' OR 'yen' resulted in 21 matching pages.

You can restrict your results by searching for mes AND yen.
 
1

“...prosa ta: derechitu, koriendo. Pwes e frasenan ta sigi kore, sin ku nan ta depende di e kantidad di slaba. Den arte di palabra obhetivo (poesia pika) un eskritor ta konta loke el a eksperimenta o mira. E ta trata di hasi su deskripshon mas ¡m-parsialmente posibel. Pero ta masha difisil i kasi imposibel di skonde su propio opinion. Pesei nos ta topa den tur obra piko algn parti chikitu o grandi ku ta lriko, pwes na e luganan kaminda e owtor no por domin su sintimentu. Un persona ku por domin su mes, esun ku tin ekilibrio den su bida lo tin preferensha pa e frma di poesa piko. Den e obranan di Shon Wein Hoyer i Enrique Goilo nos ta mira e forma piko. Mientras Pablo Alex Jesurun, Henry Habibe i Frank Martinus ta mas lriko. Ademas di lrika i pika tin un grupo mas, esta dramtika (teatro). Un drama tin elemento lriko i piko. Epiko pa loke e ta presenta na akshon i lriko ora e ta demonstra ki konsiderashon ta kondusi na siertu akshon. Den poetika e palabra drama ta refer na un desaroyo tristu o...”
2

“...2. Poesia lriko Lira: nomber di e instrument ku griegonan tabata uza pa kompa nan kansion. Poesia lriko ta deriva di esei, demonstrando e relashon entre kansion i muzik. Lrika ta mes biew ku mundu. Semper hende bibu a sinti nesesidad di ekspresa su sintimentu alegre o tristu. Moiss i su is-raelitanan a kanta despwes ku e farao i su sldanan a hoga den Laman Kr. Aki na Korsow e katibunan tabata ekspresa nan sintimentu den varios kantika di trabow. Emoshon ku beyesa okashona por surgi den tur tempu i tur kaminda. Pesei ta di kompronde ku maske kon simpel e kultura di un pueblo ta, e por krea arte den kwalke frma. Si hende no ekspresa loke ta den dje, su bida lo bira insoportabel. Asta pensamentu tristu por transforma na alegra, pa un hende haa alivio. Un ehempel ta Si nos alma skucha di L. Daal. Si nos alma skucha... kwantu kos le n komprende; kwantu pensamentu tristu, sin speransa i sin lus, lo no para bira fwente di legria, lus i fe ku ta konsola i duna bida. 3. Klasifikashon di lrika Pa...”
3

“...smbolo di sabidura, siensia, di beyesa. Un ehempel ta Dante ku su Beatris. Un ehempel di soneto ta: Kajanan na soo Den kaja ketu, tur anochi, bo ta kejru ku mi... Segun mi kamna skucha, mi taabo bandi mi. Bo stem ta bjenti ost, su karisja ta bo man, i bo kabej abr ta fini-fini i streanan. Den mi orea tin un zonidu ku ta mata kaja ketu i esej ta batimentu di bo hilchi altu ku ta kompa ku su muzik nos kamnamentu: muzik ta ekspresa tur loke un kurason ta sinti. Un ola di Amor ekilibr, jen i bida nobo, mes hundu ku laman di boka o di un bahia grandi ta kore aw den kajanan, mej-mej di anochi, mjentras ku, emoshona i muda, sin por papja maske mi sa ku bo ta mijanan foi djaki lo ami sigui dwalu ku bo den kajanan na soo. Di Luis Daal (na su ortografa original) Si den lrika di fe sa tin tambe e poesia lriko di inkredulidad o avershon pa Dios, anto den lrka di amor tambe nos por pone e lrika ku ta ekspresa odio i antipata. Den e fragmento sigiente di F. Oduber su "Kana konta nos tin un ehempel: Hesu ku...”
4

“..."Soledat (Watapana, Aa III, number 2, januari 1971) tambe nos por konsidera lrika di naturalesa, aunke por klasi-fike otro manera tambe: soledat ta manera un extenshon di kunuku peln, ku a bebe bruha di solo i ta kabisha treimerdia, pensando kon su paisahe a pega soo den hamaka di bientu ... den santana di kandela un wantomba ta para brasa shelu i su alma ta herbe bai laria for dje fiernu bandona... Amnese (D¡ nos 1971) di Philomena Wong ta puru lirika di naturalesa: Naturalesa ta lusi den su mes beyesa di amanese. Blachi di mtanan 8...”
5

“...Hoyer na Julianaplein. Nan a kompone tantu teksto komo muzik. Si un kansion ta skib na idioma elev, i si e poeta tin entusiasmo pa grandesa di su tema, nos ta yame un oda o un himno. Un himno ta un kansion religioso ku ta kanta di Kreador o tema divino. Un oda ta un himno di alabansa ku por trata di kwalke otro tema elev (sea kos o persona). 10. Formanan di estrofa Ta eksisti hopi frma di poema kaminda e poeta ta atene na un kantidad fiho di verso. Un kombinashon fiho asina ei ta forma riba su mes o huntu ku otro un poema kompletu. 10...”
6

“...abow ku esun original. Hopi tempu pas ma yega di tende un parodia riba "Atardi di Corsen: Ta pakiko, mi no sa ma bon hodidu mi ta bira tur atardi ku mi mira bo figura bon ankr. Talbes ta un remordementu o ta mi guayabo kisas podise n ta nada mas ku un bon kishikimentu. 12. Poesia lriko-piko Ta imposibel klasifika pika i lrika den dos grupo determina. Tin tantu poesia ku ta lriko i piko na mes momentu. Nan ta piko pasobra nan ta relata un istoria na un manera obhetivo; i nan ta lriko pasobra e poeta ta trata na ekspresa su sintimentu. Romanse i balada ta pertenese na lrika-piko. Por sierto poetanan mes sa usa tur dos nomber pa e mesun ¡dea. Tantu romanse komo balada ta kontene un istoria kondens, ku generalmente tin un final inesper ¡ tristu. 15...”
7

“...ta kuminsa den siglo 17, nos no tin mito. Papiando di mito, generalmente nos ta pensa riba Griegonan i Ger-manonan. Ta posibel, naturalmente, pa kompone kwenta ku base di mitologia griego o germniko, loke por siertu varios owtor a hasi. Origen di mito dje pueblonan pagano lo mester tabata mas o menos asina aki: E hendenan tabata buska algu personal den loke ta sosode den naturalesa, mientras nan tabata par impotente dilanti di e fenmenonan di naturalesa. I komo hende tabata konose nikamente su mes i bestia, el a imagin'e e "demoonan igual na hende o bestia. Despwes el a atribu kwalidad, karakter i pashon humano na e "demoonan. Despwes el a pone nan huntu i laga nan produsi otro figura. A la largu e imaginashon di hende a forma henter un grupo grandi di dios grandi ku chiki. Saga Un saga tambe ta bas riba tradishon oral. Esaki ta un kwenta ku tin un fondo istriko. Rondo dje fondo aki fantasia a krea sobr detaye. Pero generalmente fantasia sa bira asina grandi ku no ta keda muchu kos dje base...”
8

“...mundu. La Fontaine (siglo 17) tambe ta un kreador importante di fbula. Probablemente e figuranan Toro Manzinga ku Toro Mansebu (den se) ta resto di un fbula di origen afrikanu. 16. Parbola, idilio, kwenta poetiko Meskos ku un fbula, un parbola tin karakter didktiko-piko. E tema di dje no ta sak for di bida di bestia, pero di hende. Intenchon di un parbola ta pa mustra hende riba su deber ku Dios i ku su prhimo. Pa medio di un ehempel konkreto nos ta haa instrukshon religioso o moral. Biblia ta yen di parbola. Idilio Un idilio ta un kwenta den frma di poesia o prosa, deskribiendo akontesimentu i sitwashon simpel i agradabel, manera nos por topa den bida di hendenan trankil i satisfecho den kunuku. E mesun ideanan nos ta haa den Arkadia i Pastoral. Un Arkadia ta un novela pastoril. Un Pastoral ta un novela pastoril dramatis. Arkadia ta un paisahe griego den Peloponeso. Su habitantenan tabata konosi pa nan bida puru. Poetanan a idealisa e parti ei i su habitantenan. Hopi eskritor a pone nan...”
9

“...part den un siertu kantidad di kanto. Klsiko-nan tabata konsidera epopeya e frma prinsipal. Den un epopeya nan tabata duna alabansa na nan heroenan di antes. Tin dos sorto di epopeya, esta epopeya popular i epopeya kultural. Un epopeya popular ta un poesia piko ku a nase i krese den pueblo, kontando un echo grandioso di istoria nashonal. Algn ehempel ta: Beowulf, Ilias i Odisea. Un epopeya kultural ta kreashon di un poeta konosi. Den e kaso aki e poeta ta proyekta i aregla e tema, hinkando su mes opinion aden. Un epopeya kultural por trata un tema nashonal, aunke no ta nesesario. Kwalke gran akontesimentu por ta tema pa un epopeya kultural. Algn ehempel ta: La divina Commedia di Dante Alighieri. Parcival. Paradise lost. 17. Deskripshon di biaha, kwenta istriko biografa, owtobiografia Den pika skib na frma di prosa ta eksisti: Deskripshon di biaha Prome ku nos eskritor Manuel Fraai a bira selador e tabata nabe-gante. Sigun e tabata pasa kada porta, el a skibi su impreshon di loke el a mira...”
10

“...kwenta istriko aki e ta konta di Aruba, Korsow i Boneiru, di e indjannan kaketio, kon nan ta hunga un wega di bala ku kalbas brd, kon nan ta gusta baa hopi be pa dia. E ta konta di Juan de Ampies i Bejarano, kon un yu homber di doa Maria a kaba di muri. Dr. Cornelis Ch. Goslinga a tradusi e 18 stansanan na ulandes, I nan ta publika den e obra "Curaao di Dr. Johan Hartog. Biografa Esaki ta ekspreshon di interes pa bida i e echonan di un hende individual. Den un owtobiografia un owtor ta deskribi su mes bida. Sa sosode hopi be ku un owtor ta skonde su kurpa tras di un figura fiktisio. Den e kaso aki nos por bisa ku un "ami ta bira un e, espesialmente den un komunidad chikitu manera Korsow te ainda tin owtor ku tin miedu di krtika. Pesei nan ta pone nan eksperenshanan den figura di otro persona. Un "Memoires ta mesun idea. Masha konosi ta esun di Winston Churchill. 18. Kwenta kortiku i novela Awendia kwenta kortiku i novela ta e dos frmanan mas konosi di pika. Un kwenta kortiku ta un istoria un...”
11

“...20. Dramtika Bon mir drama ta e frma mas elev di arte literario. Den dje nos ta haa elemento lriko i piko huntu. E akontesimentunan konseku-tivo ta forma huntu e elementonan piko, mientras ku e kontempla-shon di e personahenan (loke ta buta nan hasi siertu akshon), ta forma e elementonan lriko. E owtor mes tin ku keda kompletamente tras di kortina. Ta e aktornan mester haa atenshon kompletu. Dramtika ta eksigi masha dje owtor, pasobra e mester por kom-pronde e estruktura espiritwal infinitamente vari di su figuranan, i hasi tur akshon di e figuranan aseptabel, komo konsekwensha dje estruktura espiritwal tantu vari. Tin masha poko bon dramaturgo den literatura mundial. Algn ta Shakespeare, Lope de Vega i Goethe. E medionan ku un dramaturgo tin na su disposishon pa logra su obra ta: dialogo, mmka i idioma di gesto. Nos por yama un drama un serie di akshon konsekutivo, presenta pa medio di monlogo, dialogo, gesto i mmika. 21. Origen di drama Drama ta masha biew. Den tempu di griegonan el a...”
12

“... Ku dwele i kompashon e miradnan ta presensi e prdida di e figura prinsipal, pasobra nan ta sinti simpata pa e figura prinsipal, komo nan ta mira su parti bon. Tambe pasobra e no ta komete eror pasobra e ta malu ni degener, pero simplemente pa via di un kibukashon ku e no por drecha mas. Pesei nunka un bandidu por ta un figura trgiko. Solamente esun ku nos por sinti pe den su lucha humano. E momentu mas trgiko den tragedia ta den su agnitio (rekonose-mentu), na momentu ku e heroe realisa ku e mes ta kowsa di su prdida. Komedia Un komedia ta munstra nos kon hende ta den su lokura i tambe kon chikitu e ta. Idea di un komedia no ta pa krea kompashon, pero mas tantu pa nos hari e soketada di hende bibu. Tantu mal sitwashon den sociedad komo fayo di hende ta keda ridikulis riba esenario. Pastoral Si den un Arkadia e bida di kunukeru ta present na un manera piko, anto esei ta presenta dramtikamente den un pastoral. E ta un reakshon kontra e etiketa eksagera na korte. Traglkomedia Si den e obra...”
13

“...herment) ta di kunuku. Hudiwnan a mantene varios palabra hebreo den e idioma papiamentu ku nan a asepta komo di nan. Mucha chikitu ta bisa nana pa drumi, am-am pa kome. Tin be e mesun palabra tin nifikashon diferente den boka di diferente persona. Pa un sapat "swela ta kweru pa traha sle; pa un mama di kas ta e flur ku e tin ku bari. Un mesla ta uza "pnchi pa marka terenu; un labadera ta uza "pnchi" pa kologa paa na kabuya. 32. Barbarismo Nos idioma, meskos ku tur otro idioma, no ta par riba su mes, pero e tabatin influensha di otro lenga. Trfiko, komersio i okupashon di diferente nashon a hasi nan efekto. Tal influensha ta sigi tuma luga, meskos ku ta sosode na otro pais. Palabra di un idioma ta drenta otro konstantemente. Tur elemento strao den nos idioma nos por yama barbarismo. Ta klaro ku tin palabra di otro idioma ku a bira di nos. Pa mas detaye riba e punto aki, mira den Di nos (antologa di nos literatura). Si nos uza un palabra strao, sea pasobra nos no tin e, o pasobra esun dje idioma...”
14

“...genriko, di manera ku nifikashon dje nomber ta span un poko mas. Un nomber genriko ku originalmente tabata un nomber propio, nos ta yama apelativo. Di esaki tin diferente kaso: a. un fabrikante o un inventor ta duna su produkto su mes nomber: Ford, Kodak. Un estranhero ta pidi trankil: One Curaao; e ke men nos bibida tipiko trah ku kska di laraha. b. pisk ta haa nomber di hende: yakupeper = Jacob Evertsz. c. tin be tin un tiki relashon entre e obheto i un persona: sandwich = di conde Sandwich di Inglatera. d. kwalidad di un persona ta bin forma un nomber propio pa hende: Un Wan Saya (un tipo ferfelu), achi ku Bwena (dos hende ku semper ta kamna huntu), Zjil (un persona ku a bai largu). 39. Idioma figurativo Den dunamentu di nomber nos a ripara ku kada obheto tin su mes nomber. Esei ta pone ku nos por kombersa riba e obheto, tee un interkambio di pensamentu ku otro persona. Pero nos no ta mira kada 35...”
15

“...obheto riba su mes, ni separ for di otro. Nos ta mira nan den nan relashon ku otro kos. Den e relashon entre e diferente kosnan (esaki ta asosiashon) nos ta ripara similitud i diferensha. Tal asosiashon ta kowsa di tur idioma figurativo. Pesei por sosode ku nos ta uza nomber di un siertu persona o kos pa un otro persona o kos ku ta buta nos korda riba un persona o kos ku antes nos a mira. Ta netamente idioma di tur dia i di hende simpel ta esun ku ta bira atraktivo, pa via di tantu komparashon original i espontneo. E mesun kaso ta tuma luga den idioma figurativo. Similitud ta pone nos asosia kos i hende konstantemente. Un persona ku ta papia hopi nos ta yama: un lora, un hende largu: un pali koko, un hende ku ta bula kaya ku su pianan seku: un dalakochi. Idioma di poeta i prosaista tambe tin tal sorto di rikesa di imagen. Idioma figurativo ku ta bas riba similitud entre persona o kos, nos ta yama un metfora (e palabra ta nifika transferensha o pasa di un pa otro). Tin diferente sorto di...”
16

“...libreria, i nan a mustr'e un Shakespeare kompletu (den un tomo). Tambe nos ta papia di metonimia ora nos deskribi algu pa medio di su "adrno, na luga di yame na su mes nomber: Korona (rei o reina) no ke baha kabes pa sotana (pader o iglesia). Sinkdoke Esaki ta komprenshon di algu pa medio di otro. Por bisa tambe: deskripshon parsial di un total. Por ehempel: Alabaster (un estatwa) ta papia. Nos a pasa bui (entrada di haf). E kos ei a pika su kweru (su sintimentu). Hopi be un tata ku hopi yu tin ku konta kabes (su yu-nan). Antonomasia Esaki ta sigi desaroya den un aposishon. Por ehempel: Pablo Alex Jesurun, e poeta eternamente enamora. Luis Daal, rei di metfora. Joseph Sickman Corsen, prekursor di literatura papiamentu. Ta masha posibel ku aki poko tempu e aposishon ta sufisiente pa ekspresa ken nos ke men. Napoleon, le petit caporal, ta un antonomasia masha konosi. Kiimaks Un serie di representashon ku ta sigi tras di otro, owmentando e impreshon. P.e.: Ta un lokura si abuza di un hende;...”
17

“...lomba i su bobedad den su kara. ( = buriku). Riptshon Intenshonalmente, e owtor ta ripiti algn palabra, pa logra un efekto oratriko o kmiko: No tumami na malu si mi bisa ku Perul no ta gusta baa. No tumami na malu si m'a ripar ku e tin koklo di sushi riba su kurpa. No tumami na malu si mi konta kon nan mester a frega Perul su kweru ku skeiru i habn blow na hospital, pa haa un pida limpi pa pas'e angua. Paradoha Un kontradikshon aparente ta buta nos pensa profundamente. Un ehempel: Den mundu ta yen di hende loko bon na sinti. Pregunta oratriko o retriko Den frma di un pregunta un persona ta komunika algu. Di tal manera 39...”
18

“...Manuel ku Pedritu ku Chas, tur a bini mi kas. Invershon Orden normal di palabra den un frase ta: suheto predikado kom-plemento. Pero si un owtor ke duna un komplemento un nfasis espesial, e ta pone e komplemento mas dilanti. E ora ei verbo i suheto ta kambia lug. P.e.: Riba seru tin un pra blanku (kom) (ve.) (suh.) Prolepsis (pon dilanti) E owtor ta aisla e parti dje frase ku e ke duna nfasis. P.e.: E sinbergwensa ei, mi n' ke mire mas. Paralelismo Si un serie di frase ta kuminsa o finalisa na e mes manera, esei ta paralelismo. Den slmonan nos ta mira esaki, kaminda, por ehempel Alaba Seor ta ripiti den kada frase. Algu paresido tin den "Aurora di H. Habibe, kaminda e ta sigi ripiti: Ba pasa.. Enumerashon Poniendo un kantidad di argumento, nomber o echo tras di otro, nos ta papia di enumerashon. Esaki tin e efekto di konvikshon. Den e Presentashon di Daal su Kosecha di Maloa tin un ehempel: Ne komunidat ej, na mi amigunan di antes, tambe nesnan ku a lubida o esnan ku tin mjedu di rekorda awe...”
19

“...tiki menos aksentwashon), nos ta papia di rima dobei: Dochi-Rochi. Den kaso ku e ultimo palabra di dos verso tras di otro ta igwal, esei ta rima riku. Ora den e mesun frase dos palabra ta rima, esei ta rima meime: I ma mira, bira kara pa kuch di wowo no hinkami. 45. Ritmo i korida Nos lo por yama ritmo: koriente, moveshon. E ta un kambio agradabel entre haltu i abow, fwerte i dbil, pis i lih. Ke men anto e moveshon regular ku ta nase pa medio di kontraste konsekutivo. Henter bida i naturalesa ta yen di ritmo. Den idioma ritmo ta un koriente musikal. No ta solamente den poesia tin ritmo. Sin ritmo idioma ta kasi imposbel. S un hende papia sn ritmo, sin variashon, lo e ta papia sin grasia. Algu paresido ta buki-nan di lei, kaminda inteligensia ta domin, sin aga luga pa sintimentu. Tempu i meloda ta hasi ritmo di un poema mas riku. Tempu ta e moveshon rpido o pokopoko ku tin tantu relashon ku nos emoshon. Alegra ta duna un ritmo pur; tristesa tin moveshon mengw. Meloda ta e altura na kwa nos...”
20

“...prosiko i sinembargo kontene un metro perfekto. E metro no ta hasi ni e tema ni e idioma potiko. Den kaso ku un persona traha un "rima barata, keriendo ku ta poesia el a produsi, nos ta mira e kos ei sosode. P.e.: Mi tin un kas di tabla ku betn, su flur ta bon trah, e tin plafn. 51. Dikshon poetiko Algn di e karakterstikanan espesial ta lo sigiente: 1. Uso di palabra arkaiko o menos komun. P.e.: bo ta un kurn, muhe riba bo mes_______(Daal) Poesia no sa preokupa semper ku kambio den idioma. I na mes momentu e ta gusta distingi for di prosa. 51...”