Your search within this document for 'esaki' resulted in 33 matching pages.
 
1

“...tin ku bisa ku esei tabata eksisti tempu kaba den nos idioma; solamente e no tabata but pretu riba blanku. Tampoko mi no ta riska pretende ku e trabow aki ta kompletu. Sin duda lo tin semper mas detaye pa agrega. Konsidera "Arte di palabra komo un pasatempu agradabel (i nesesario) ku mi tabatin na 1972, prom na Korsow, den komedor di mi kas dilanti di santana katliko na Seri Pitermai, despwes durante mi vakansi, den komedor di Ra do Pina No. 45, na Madeira, e patria paraiso di mi Belita. Tur esaki espesialmente pa e grupo di idealista ku a asist na e prom kurso di Papamentu LO. p.a.l. dedik na: Julian Coco, un artista te den su higra....”
2

“...Sigun kontenido pwes nos por yama nan: 1. lrika di fe 2. lrika di amor 3. lrika sosial 4. lrika di lamento (elega) Sigun frma nos por distingi den lrika e kansion ku ta form di: 1. un o mas estrofa di dos verso (dstiko) 2. un o mas estrofa di tres verso (terseto) 3. un o mas estrofa di kwater verso (kwarteto). E formanan partikular di kansion ta: 1. soneto 2. rondel 3. akrstiko 4. refrn 5. poesia di kadena. 4. Lrika di fe Esaki no ta nikamente e poesia ku ta ekspresa un fe firme den Dios pero tambe tur arte poetiko ku ta dirig na kosnan sobrenatural. Asta flta di fe o atesmo un persona por ekspresa den tal frma; aunke esei lo bira lrika di fe negativo. Ata un ehempel positivo: Alt Tres tret pa subi, nada mas! Ma esta largu e kaminda ta di aja bow te aki riba, final dje gran trabow di bidal Prom tin un flur kwadr ku kwadro blanku i kwadro pretu, bon bras, i manera bela di granit, e dos pil, sosten di bida. Un mesa simpel, smbolo di sakrifisio i esfwerso. I mas ariba, mas ariba, te den laria...”
3

“...brasa den mi skuridad. (P. Lauffer) Den lrika di fe ku ta dirigi riba un Dios personal sa tin hopi variashon den obra di un poeta: Dwele di un maldad komet, peso di pik, alegra di fe, speransa, gratitud pa un fabor risibi, resignashon, miedu di Kreador su hustisia, respet pa su mahestad. 5. Lrika di amor Den esaki un poeta ta kanta tokante amistad i amor. Amor sa ta masha profundo i e ta buta ku esun persona no por eksisti sin e otro. Ta klaro ku amor pa tata i mama ta diferente for dl amor entre homber i muh. Tratando pues di amor, un persona ta met den su totalidad, for di su eksistensha espiritwal te na su inklinashon natural. Den literatura nos sa topa tambe ku amor platniko. Esaki ta e amor ku un owtor ta sinti pa un imagen ideal. Tambe e sa ta amor sin pensamentu riba kurpa. Nos por papia di lrika popular i lrika kultural. Lrika popular ta ora un individuo ekspresa den un poesia loke basta tempu kaba henter un pueblo ta sinti, pensa i desea. 4...”
4

“...foi djaki lo ami sigui dwalu ku bo den kajanan na soo. Di Luis Daal (na su ortografa original) Si den lrika di fe sa tin tambe e poesia lriko di inkredulidad o avershon pa Dios, anto den lrka di amor tambe nos por pone e lrika ku ta ekspresa odio i antipata. Den e fragmento sigiente di F. Oduber su "Kana konta nos tin un ehempel: Hesu ku mi ta despresia esnan ku ta kana konta ku bida ta un enkargo di dios, ku amor ta solamente un wega... Lrika nashonal tin su ekspreshon den un himno nashonal. Esaki ta e kansion ku ta ekspresa pensamentu di unidad nashonal. E "himno ku gobiernu a pusha den nos boka di stoma, no tin elemento di uni- 6...”
5

“...poko-poko................ 9. Kansion, himno, oda Un kansion ta part den kwalke kantidad di estrofa o kuplet. E kanti-dad di verso di e estrofanan por varia. Originalmente un kansion tabata skib den un idioma simpel. Tin kansion popular te kansion (kantika) di misa. Un kantika di misa masha konosi ta: Mama di bon conseho. Mama jen di toer clemencia Nos ta yega cerca Bo Pa bo sinja nos prudencia Den e mundu ganjad. Ata nos cerca bo Sinja nos ley di Dios Pa bo sinja nos prudencia Nos ta yega cerca Bo. Esaki ta un di e tantu kantikanan ku Shon Wein Hoyer huntu ku pader Poeisz a kompon mas o menos sesenta aa pas, den e edifisio ku aktwalmente ta Radio Hoyer na Julianaplein. Nan a kompone tantu teksto komo muzik. Si un kansion ta skib na idioma elev, i si e poeta tin entusiasmo pa grandesa di su tema, nos ta yame un oda o un himno. Un himno ta un kansion religioso ku ta kanta di Kreador o tema divino. Un oda ta un himno di alabansa ku por trata di kwalke otro tema elev (sea kos o persona). 10. Formanan...”
6

“...ku rima o sin rima di soneto. Mi jaga tun soneto ku n ta rima, ku, no pesej, ta laga 'i grawata, ku den su fondo tin un dol ta kima. Kant'i kaminda 'i bida jongot, mi tin di sigui kwida i sigi mima postema di un soneto pashim. Ottava rima Esaki ta origina di Italia. Kada stansa ta konsisti di pentmetro ymbiko. Den nos literatura te ainda no tin ningn Ottava rima. E manera di rima ta kore: ab ab ab cc. Un stansa (estrofa o kuplet) ta un grupo di tres, kwater o mas verso rim. Stansa di tres verso (terseto). E ta konsisti di tres verso ku generalmente ta rima aba. (kwarteto) Stansa di kwater verso: Ta paklko mi no sa ma esta tristu mi ta bira tur atardi ku mi mira solo baha den laman. (Corsen) Stansa di kwater verso, kada verso di seis pia trokeiko. Esaki ta e metro di balada. Buchi Fil, katibu toro di Kenepa un mansebu kurpa grueso i sobrb nunka su rudianan a tochi swela 12...”
7

“...nuebe verso: Esaki ta skars den nos literatura. Un ehempel ta e di dos kuplet di "Pensa un ratu di Frank Martinus. E poeta ingles Spenser a origina e stansa di nuebe. Rondel E frma aki ta deriv di Fransha (rondeau). Na Ulanda un rondel tabata konsisti di ocho verso, i den nan tipo di rondel verso 1, 4 i 7 tabata meskos, mientras e versonan 2 i 8 tabata igwal. Esun transes, di 13 verso, tabatin e versonan 1, i 13 Igwal, mientras 2 ku 8 tabata igwal. Ripitishon di e versonan ta dune su efekto espesial. Akrstiko Den un akrstiko e prom lternan di kada verso ta forma nomber di un persona. Antes den korant i revista kada be tabata sali akrstiko. Ta di kompronde ku tal sorto di "poesia kasi semper ta resulta fors. Refrn Un refrn ta un poema ku estrofa di 10 te 20 verso. Kada estrofa ta kaba ku e mesun verso. Refrn ta sali di arte popular. E tin e balor prktiko ku den su ripitishon e ta krea un ambiente espesial. Kantika popular generalmente sa tin un refrn. Poesia di kadena Esaki no ta un stklo...”
8

“...I lo nos bai maan laman, pa mire mampara ktu brutu ku a mata tantu nabegante. Lante bela pa nos korta ola; bola bela, bienti ost konstante, kant'e ritmo bon mark, pa nos bai mire manpara ktu. 11. Lrika didktiko Lrika ku karakter instruktivo nos ta yama lrika didktiko. Esaki por ta: 1. epigrama 2. stira i parodia. Un epigrama ta un poema kortiku i ku sentido. Nan sa kontene wega di palabra. Hopi be nan sa kritik kwalke sitwashon malu den komunidad, eror di un persona o un falta general di publiko. Esaki ta nifika ku nos por klasifika un bon teksto di un banderita bow di lrika didktiko: L i 1. Den santana tin spiritu. Hende bibu ta malditu. 2. Si bo ta biba di redashi, ta paso ba saka nos selashi bai bente tur riba kaya. Ma bo dia tei, kanaya. Un bon ehempel di lrika didktiko ta "Lisinbein di Enrique Goilo. Stira Un poema satriko ta ekspresa mofa, indignashon o odio. E dos ek-stremonan ta irona (un pilmentu leve) i sarkasmo (indignashon fwerte). Un stira ta seala un eror, un sitwashon malu...”
9

“...Romanse ta nifika: un kantika den idioma romntiko; esaki ta idioma popular, "lingua romana. Esaki ta net kontrario di lingua Latina, idioma di sabionan. Balada ta deriva di un verbo italianu ku ta nifika balia. Ke men ku originalmente e tabata nifika un kantika pa balia. 13. Epika Un poeta ta sinti e nesesidad di ekspresa su sintimentu i ademas e tin e deseo di komunika na otro hende loke el a pasa aden. Prktikamente tur hende ta gusta konta kwenta. Ta pesei arte piko a nase. Epika ta nifika "kwenta, palabra. Den pika nos ta haa reprodukshon obhetivo di loke un persona a tende, mira o eksperimenta. Pero no ta esei ta tur kos. Huntu kune arte di ¡maginashon a desaroya. E personanan ku un fantasia grandi a traha, pa medio di nan fantasia, poko kwenta asina bon, ku eseinan ta duna impreshon ku nan a sosode realmente. Den nos tempu moderno nos ta weta, ku ademas di e arte di konta kwenta ,tin e faseto importante di pone siertu orden i areglo pa e material (tknika di komposishon). Mientras ku...”
10

“...leyenda Mito Esaki ta un istoria tokante bida i relashon di diosnan. E ta bas riba tradishon oral. Ta nifika ku e pueblonan pagano tin mito. Komo nos literatura ta kuminsa den siglo 17, nos no tin mito. Papiando di mito, generalmente nos ta pensa riba Griegonan i Ger-manonan. Ta posibel, naturalmente, pa kompone kwenta ku base di mitologia griego o germniko, loke por siertu varios owtor a hasi. Origen di mito dje pueblonan pagano lo mester tabata mas o menos asina aki: E hendenan tabata buska algu personal den loke ta sosode den naturalesa, mientras nan tabata par impotente dilanti di e fenmenonan di naturalesa. I komo hende tabata konose nikamente su mes i bestia, el a imagin'e e "demoonan igual na hende o bestia. Despwes el a atribu kwalidad, karakter i pashon humano na e "demoonan. Despwes el a pone nan huntu i laga nan produsi otro figura. A la largu e imaginashon di hende a forma henter un grupo grandi di dios grandi ku chiki. Saga Un saga tambe ta bas riba tradishon oral. Esaki ta un kwenta...”
11

“...ta eksisti: Deskripshon di biaha Prome ku nos eskritor Manuel Fraai a bira selador e tabata nabe-gante. Sigun e tabata pasa kada porta, el a skibi su impreshon di loke el a mira i eksperimenta. E relatonan aki e tabata manda pa su ex-maestro frater Richardus. Riba un bon dia frater Richardus a propone Fraai pa publika su deskripshonnan di biaha den korant. Fraai a hasi esei den La Cruz, firmando ku su insialnan MAF. Publiko na Korsow a gusta su relatonan i nan tabata masha les. Por sierto ta esaki a proba Fraai ku e por skibi, di moda ku despwes el a bin publika su diferente novelanan. Ke men anto ku un deskripshon di biaha ta un relato di aventura i difikultad di un pasahero, nabegante o viahero. Odysseus in Itali ta un presiosidad den kwa Bertus Aafjes ta des-kribi su biaha den Italia, kontando di e luganan kaminda Odysseus a kana riba swela itallanu. Kwenta istriko Den su "Elegas de Varones Ilustres de Indias Juan de Castellanos 19...”
12

“...a skibi diesocho stansa tokante Korsow di 1540. Den e kwenta istriko aki e ta konta di Aruba, Korsow i Boneiru, di e indjannan kaketio, kon nan ta hunga un wega di bala ku kalbas brd, kon nan ta gusta baa hopi be pa dia. E ta konta di Juan de Ampies i Bejarano, kon un yu homber di doa Maria a kaba di muri. Dr. Cornelis Ch. Goslinga a tradusi e 18 stansanan na ulandes, I nan ta publika den e obra "Curaao di Dr. Johan Hartog. Biografa Esaki ta ekspreshon di interes pa bida i e echonan di un hende individual. Den un owtobiografia un owtor ta deskribi su mes bida. Sa sosode hopi be ku un owtor ta skonde su kurpa tras di un figura fiktisio. Den e kaso aki nos por bisa ku un "ami ta bira un e, espesialmente den un komunidad chikitu manera Korsow te ainda tin owtor ku tin miedu di krtika. Pesei nan ta pone nan eksperenshanan den figura di otro persona. Un "Memoires ta mesun idea. Masha konosi ta esun di Winston Churchill. 18. Kwenta kortiku i novela Awendia kwenta kortiku i novela ta e dos frmanan...”
13

“...Novela reaiistiko i naturalstiko Esaki ta diferente for di e novela istriko. Pasobra e eskritor no ta skohe su tema for di un tempu den pasado, pero for di bida di awendia. E ta presenta un fragmento di un hende su bida manera e ta mire. Den e kaso aki e eskritor por enfoka riba un persona so. Tambe e por pinta realidad krudo i bida duru manera su bista a mira esei. Emile Zola, Flaubert i Maupassant ta algn representante di novela naturalstiko. Algn ehemplo den nos literatura, aunke mas kortiku, ta "Morto di Enid Lacruz (Edw. de Jongh), Ju pretu (Lauffer), "Kwater as (Rosario). Novela sikoigiko Si den un novela reaiistiko tin un desaroyo i anlisis eksakto di un bida espiritwal, nos ta papia di un novela sikoigiko. Ta eksisti tambe novela di kustumber. Esaki ta trata kustumber di siertu ambiente den siertu tempu. Ademas tin novela di tamia i novela regional. Ma loke tur esakinan tin komun ta ku nan ta trata komo tema loke ta sosode den un tempu aktwal; i den esaki nan ta diferente for di novela...”
14

“...Novela di tesis o novela tendensioso Esakinan ta skibi ku e intenshon di hasi propaganda pa un idea. Masha konosi den e sorto aki ta E chosa di Tio Tom di H. Beecher-Stowe i "Max Havelaar di Multatuli. Novela di aventura Si un novela sikoigiko ta trata problema o komplikashon sikoigiko, e novela di aventura ta trata mas tantu riba loke ta sosode. E novela-nan aki ta atraktivo, pasobra nan ta trata di luga deskonosi. Novela di detektif Esaki tin algu di un novela di aventura. E owtor konosi riba e terenu aki ta Edgar Alian Poe. Un otro ta Arthur Conan Doyle. George Simenon ta un mas. Un novela di detektif ta trata e investigashon eksakto i sutil, kom-binando i sakando konklushon, pa haa klaridad den un kaso skur. Novela di klave (roman clef) Si e owtor trata un persona ku realmente a eksisti, pero ku otro nomber, nos ta yama esei Novela di klave. Ta eksisti tambe loke nos ta yama "vie romance, den kwa e owtor ta deskribi bida di un persona slebre. Siklo di novela Si un owtor haa ku un novela...”
15

“...na tres unidad: a. unidad di tempu b. unidad di lug c. unidad di akshon. E unidad di tempu tabata eksigi ku e akshon mester a finalisa den 24 ora. E unidad di lug tabata eksigi ku e drama mester a tuma lug na un sitio so. E unidad di akshon tabata eksigi agrupashon di tur echo rond di un idea prinsipal. Ku transkurso di tempo nos ta mira ku e drama burgus ta drenta na luga di e drama klsiko. E ora ei no ta unikamente persona di kargo elev ta tuma parti pero hende komun tambe. Drama romantiko Esaki ta muchu mas liber ku e drama klsiko. E no ta mar na e tres unidadnan; e no ta moder den su material eseniko; e ta dirigi riba e miradnan i su kantidad di akto por varia, mientras e no tin koro. 24...”
16

“...un mskla di komedia i tragedia esei ta un tragi-komedia. Un ehempel ta Pygmalion" di G. B. Shaw. Melodrama Den siglo 18 nan a uza e nomber aki pa un obra den kwa e sintimen-tunan ekspresa tabata kompa i owment pa medio di muzik. Despwes e parti musikal a disparse. Awendia e nomber ta zona un poko barata, pasobra e tin un krenchi nifikashon di komedia popular i demasiadu sentimental, i tambe pasobra ta enfok di mas riba e "pober diabel su birtud. Commedia all improviso (commedia dell arte) Den esaki tin improvisashon riba un intriga bsiko ku ta prepara di antemano. 25...”
17

“...den opera ta muzik tin e papel prinsipal. Musical Despwes di 1930 musical ta lanta kabes. Awendia un "musical tin e karakterstika ku su intriga dramtiko i bon kompon ta bira mas bibu pa via dje variashon entre muzik, kanto, balia i hopi "show. West Side Story di Leonard Bernstein ta un bon ehempel di "musical". Kantata Esaki ta parse opera den e sentido ku e ta un kombinashon di muzik i palabra. Pero e no tin akshon. Un kantata espiritwal ta un oratorio. Den kaso ku un oratorio ta trata riba bida i sufrimentu di Kristu, nos ta yam'e un pashon. Bach su Matthaeus Passion ta un ehempel. Radiokomedia i telekomedia Teatro sin duda ta e antepasado di radiokomedia. Komo den esaki bista a keda elimina i mester logra tur efekto pa medio di odo, radiokomedia a tuma su kurso partikular. Zonidu espesial i sugestivo, huntu ku muzik tin ku yuda pa logra hopi efekto. Telekomedia ku su ventaha di bista, oido, varios kamera pa meskla, close up, sin duda lo konkist hopi publiko. Aki na Korsow ya nos a haa...”
18

“...pa un drama por ta hopi o tiki. Pero tin un iimitashon, den e sentido ku ekstenshon dje materia no mester stroba e presentashon. Pasobra un drama ta skib pa ta presenta i no les. Pesei un dramaturgo mester perkura pa su presentashon no ta bira asina ekstenso ku esei ta eksigi demasiado di su miradnan. Ta bon i permit pa tee algn pausa den e presentashon. Pero esei tin ku sosode kaminda tin un interupshon natural. Di tal manera e drama lo ta part den varios akto. E kantidad di akto por varia. Esaki ta depende di grandura dje materia. Ademas di esei por parti un akto na varios esena. Divishon den esena ta tuma luga kaminda un aktor nobo ta presenta, sea pa di prom be o di nobo. E konstrukshon interior ta diferente. E desaroyo dje akontesimen-tunan mester sosode sigun un plan fiho, pa e miradnan por mira un desaroyo igiko i un solushon natural. Den un bon drama mester tin: a. eksposishon b. intriga c. kiimaks d. katstrofe e. peripesia. Eksposishon Aki e dramaturgo mester duna un splikashon...”
19

“...kambio dje kaso (esaki ta kaminda, den drama klsiko, e heroe tabata realisa su sitwashon). Katstrofe Aklarashon dje komplikashon. Solushon di difikuitad. Esaki mester sosode na un manera natural. E dramaturgo no por uza wega ni triki. Si esaki sosode, anto nos ta papia di un Deus ex machina, pasobra antes den drama nan tabata laga un dios aparese, pa duna un solushon, maske e solushon no tabata satisfaktorio. Peri pesia Esaki ta resultado di meditashon riba e katstrofe ku a tuma luga den e di kwater akto. Den esaki ta hustifika e katstrofe komo triunfo di loke ta divino riba loke ta humano. 26. Naturalismo, impreshonismo, sensitivismo Naturalismo Nos por topa ku e terminologa realismo den henter istoria di literatura. Naturalismo ta nifika mas o menos e ekspreshon eksakto di realidad. Ta eksisti realismo for di Corsen te Oduber. Di Wolfschoon te Alette Beaujon. Aunke den final di siglo 19 nan no ta papia mas di "realismo, pero di "naturalismo. Naturalismo, un terminologa di Emile Zola,...”
20

“...Arte impreshonista ta trata na duna e total di impreshon ku e owtor a haa. impreshonismo ta masha pasivo, pasobra e poeta ta sinta spera impreshon di paf. impreshonismo ta traha di paf, bai paden SensitMsmo Tin poeta ku a bai asina lew den nan esfwerso pa pone kada variashon di impreshon den palabra, ku ya nan no a paga tinu mas na balor di nan obra. Esaki a pone ku bo no por kompronde nan. E impreshonismo eksagera aki nos ta yama sensitivismo. A la largu e ta bira unikamente un wega di zonidu i palabra. 27. Ekspreshonismo, vitalismo, obhetivismo Nos ta mira naturalismo, impreshonismo i sensitivismo den literatura entre 1880 i 1900. Ma mester ta bis ku den e tempu ei romantisismo tabata na moda ainda na Korsow (lesa p.e. Wolfschoon, Cor-sen i Chumaceiro). Pero e tempu entre e dos geranan mundial nos por tipifika komo tempu di ekspreshonismo i vitalismo, mientras ku e dosnan aki a bin haa nan frma den obhetivismo. Ekspreshonismo Nos sa kaba ku impreshonismo a nase komo reakshon kontra r...”