|
|
|
|
|
| 1 |
 |
“...ku e no ta fresku mas i ta mih no kome e. Un sial ku el a pasa ora ta ku su wowonan ta bira kora i su karni ta bira un poko moli.
MI TA BIRA GURUGURU DRENTA SU WOWO:
Dat zal ik nooit toestaan.
Gebruikt door vrouwen, wanneer ze achter komen dat een andere vrouw een oogje heeft op de man waarmee ze leven. Zo iets zullen ze nooit tolereren.
Muhnan ta usa e proverbio aki, ora nan haa tende, ku un otro muh tin un wowo riba e hmbernan ku nan ta biba ku ne. Gu-ruguru (Calandra Granaria) ta un insekto pretu ku ta biba den tur sorto di haria f bonchi ku a bira bieu.
29...”
|
|
| 2 |
 |
“...lucht.
Mih algu ku bo tin sigur di e, ku hopi ku ta keda na promesa
ORA BO TA BOU DI PALU, BO MESTER WANTA KAKA DI PARA:
Wanneer je onder een boom staat, moetje de uitwerpselen der vogels opvangen.
Ora bo ta depende di hende, bo mester hasi manera nan ta haa ta bon.
Si bo ta traha pa un hende, bo mester por soport kaprichonan di bo bas. Loke bo bas hasi f bisa ta bon, pasobra abo mes no tin nada di papia.
Ingles nan di: The boss may not always be right, but he is always the boss.
MI NO SA TA KI PATU A BRUI E:
Ik weet niet welke eend hem gebroed heeft.
Ik weet niet waar hij vandaan komt noch wie hij is.
Nan ta usa e ekspreshon aki pa insult un hende ku nan no sa nada di su desendensha. Tambe nan ta usa e ekspreshon aki ora straeronan ku bini for di otro tera haa hopi akohida serka yunan di tera.
53...”
|
|
| 3 |
 |
“...NI PATU, NI RIU:
Noch eend, noch rivier.
Hij gaf geen antwoord. Hij zei totaal niets.
E no a bisa ni un palabra. El a keda ketu ketu.
PISKA TA MURI PA SU BOKA:
Een vis sterft door zijn mond.
Un piska ta haa e anzu den su boka pasobra e ta golos. Hende ku ta kome f bebe muchu mas ku ta bon pa nan, tambe ta muri pa nan boka. Un henteramente otro nifikashon ta un hende ku ta papia berdat, hopi bes ta haa nan den trbel grandi. (Papia-d di berdat, no ta haa stul pa sinta).
Un posibel origen di e proverbio aki ta ku na Antia hendenan ta piska praktikamente henter aa i proverbionan ta bini for di kosnan ku bo ta mira sosod rnt di bo diariamente.
E TA FRESKU MANERA PISKA:
Hij is zo fris als een hoentje.
E ta mustra bon. E ta bon soseg.
E ta fresku manera piska tambe ke men ku e ta masha fresku f nbeskp.
TUR PISKA TIN WESU, MA HERMANCHI TA KARGA FAMA:
Alle vissen hebben graten, maar Hermanchi krijgt de schuld.
Wee de wolf die in een kwaad gerucht staat. (Give the dog a bad name and hang him).
Duna...”
|
|
| 4 |
 |
“...tur e sekretunan i trikinan di e fishi, nan ta tee eseinan pa nan mes pa ora di mester. Eseinan ta bo mes mester sia bo kurpa.
ORA PUSHI NO TA NA KAS, RATON TA TUMA MANDO:
Wanneer de kat weg is, nemen de muizen de macht over.
Wanneer de kat van huis is, dansen de muizen op tafel.
Ora pushi no ta na kas, ratonnan ta balia riba mesa.
Tantu na papiamentu komo na hulandes tur dos ta meskos i ta nifik ku si no tin hende pa tira bista, kos ta bai pa man.
WESU DI PUSHI PRETU:
Beenderen van een zwarte kat.
Segn pueblo wesu di pushi pretu ta trese suerte. Un hende ku
57...”
|
|
| 5 |
 |
“...ta kana ku wesu di pushi pretu, ta un hende ku semper tin suerte den tur kos.
En kambio un pushi pretu mes, ta trese mal suerte. I si bo ta riba kaminda den bo outo of na pia i un pushi pretu krusa kaminda bo dilanti, ta sial di mal suerte i bo mester bai ku masha kuidou pa nada no pasa bo.
AYA PUSHI KU KACHO TA DREN I A SALI:
Katten en honden lopen daar over de vloer.
Mensen van allerlei slag komen daar aan huis.
Tur sorto di hende, bon f konkut ta nan amigu.
RATON TA MORDE I SUPLA:
Een muis bijt en blaast tegelijkertijd:
Hopi biaha hendenan ta konf und e proverbio aki ku e ekspreshon un kayente un friu.
Un bon palabra na hulandes pa morde i supla ta huichelen.
Pa hopi aa kaba Pader Brenneker tin un charla na Radio Hoyer bou di e nmber morde supla. Pa loke mi a tende di e programa aki, ta parse mi ku un kayente, un friu ta pas mas ku morde supla, ku ta nifika gaa hende.
Sabnan ta pretend ku raton ta morde i ta supla kaminda el a morde pa asina e hende ku el a morde no sinti dol. Labia...”
|
|
| 6 |
 |
“...nan a logra kohe e mesun tribon den awa seku i tira e riba tera. Ora nan a mata e i habri su barika, nan a haa e pida atras i bl di pia di e hmber den su stoma. Fortunadamente e shon aki a bin kura, i keda bon, aunke ku a dura basta tempu prom ku e por a sali for di hospital. Sabinan di, ku ta pasobra hasidornan di piknik a mata kabritu knter di laman i tira shirishirinan di e kabritu den laman i esei a hasi e tribon furioso. Awor mi ke puntra un di e hendenan aki, si mi mira un tribon ta bini djaleu, kon mi por sa ku e ta furioso si of no f ku e tribon aki a sali for di kaminda nan a tira shirishiri di kabritu na laman.
Ta mas mih koon ku Dios pordon i keda leu for di kueba dje leon.
YUANA KU KOME LEU FOR DI SU KAS, TA MURI MAL MORTO:
Een leguaan die ver van huis zijn kost zoekt, loopt gevaar om een gruwelijke dood te sterven.
Un yuana ta parse un lagadishi pero e ta muchu mas grandi i hendenan ta konsider un yuana komo delikatse. Ami mes a yega di kome yuana, pero mi no ta gusta e. Tin...”
|
|
| 7 |
 |
“...Nan tabata yama e hmber aki batido di basia i ken ku tabatin un notisia por a hr e shon aki.
Antes na Hulanda tambe nan tabatin un batido di basia ku tabata un sorto di wchimn (nachtwacht) ku na mes tempu tabata duna ora eksakto kada ora den anochi. E tabata usa un maraka pa hala atenshon di e hendenan. Aki na Krsou e batido di basia tabatin den un man un kos manera un panchi di hasa karni i den e otro un pida palu basta diki, ku e tabata bati riba e panchi ku ne.
GAI =HAAN:
Gai di galia = Haan.
Patu gai = Woerd.
Kalakuna gai = Kalkoense haan.
Un bon gai = Letterlijk. Een goede haan. Fig: Een goede kerel.
Un mal gai = een slechte man f een kerel die niet deugd.
Un gai malu = Een zieke haan.
Kore kabes di gai = Gevaar lopen.
Kore kabes di gai = Gevaar lopen. Muy probabel e ekspreshon aki ta bini for di e peliger ku un gai ta kere ora nan ta krta su kabes af pa mata e pa kome.
WANTA RIBA FURU DI MANGA DI ZJILT:
Steunen op de voering van een vest-mouw.
E ekspreshon aki ta un kontest riba e pregunta...”
|
|
| 8 |
 |
“...ETA MAL PARA:
Hij staat slecht op zijn benen.
Hij is er slecht aan toe.
Na trabou e ta mal par. Hij staat er niet zo goed voor op zijn werk. Hij heeft geen geld = Eno tin sn f e ta mal par pa loke a pasa e poko tempu pas.
PALU FRIU:
Een slappe man. Fig: Slappe lui. Palu friu = ijslollie.
E TA KANDELA:
Hij is warm, heet.
E ta hmber potente. Nt kontrali di palu friu.
BARIKA YEN:
Een volle buik.
Mi a duna e mi barika yen = Ik heb hem flink uitgescholden. Kompara e ku e ekspreshon hulandes Ik heb hem zijn vet gegeven. Barika yen, kurason kontentu. Een volle buik met een blijde hart.
KUCH DI DOS BANDA:
Een mes dat aan beide kanten snijdt.
Un hende ku dos lenga. Ora ta komben e ta bisa asina i despues e ta bisa henteramente otro. Bo mester tene kuenta ku un hende asina, pasobra bo no sa nunka kon bo ta par serka e. E ekspreshon hulandes het mes snijdt aan twee kanten tin un nifikas-hon henteramente diferente.
71...”
|
|
| 9 |
 |
“...nion ta un kpi di chukulati kayente (kakou) ku un lter. Lter ta un kuki trah di pinda den forma di lter S. Despues bo ta haa un pida bolo pretu i un beter.
Esnan ku ta invit ta keda fiesta henter dia, pero despues di bebe e sal esnan ku no ta invit ta yama ay i bai bishit un otro kas den e mes parokia ku tambe tin fiesta. Sa sosod ku e hendenan aki ta bai mas ku dies fiesta di risibimentu riba un mainta, i esaki nan ta yama piki punta. Padernan tabata masha kontra di e fiesta grandi nan aki pa Santa Komunion, pasobra e hendenan tabata gasta muchu plaka i hasta hinka nan kurpa den debe. Tabatin hende ku no tabata laga nan muchanan hasi nan Santa Komunion f pospone e fecha di e prome Santa Komunion, pasobra nan no tabatin basta plaka pa hasi fiesta. E parti mas grandi di e poblashon ta di kol i ta nan tabata e mayoria di Katliko nan den pasado. Esaki tabata konsekuensha di tempu di katibu, tempu ku e shonnan tabata protestant i nan no tabata ke pa nan katibunan tin e mes religion ku nan....”
|
|
| 10 |
 |
“...geheim zal blijven.
Kon skondi un hende hasi un kos, semper e kos ta bini na kla. Un otro proverbio tipiko di Krsou unda nan ta supon ku tur hende sa bida di tur hende. Nan ta gusta papia i konta otro tur loke ta pasa den nan bario.
Si bo konta un hende un redu i bo pidi e pa no konta e mas aleu, bo por tin sigur ku e lo plama e notisia.
Un otro ehmpel palpabel ta, si un seorita sali na estado su famia i e mes ta trata tantu ku ta posibel pa otro hendenan no haa sa, ma despues di poko luna e barika ta kuminsa krese i kon ta hasi e ora ei pa ten skond mas.
SOLO TA SALI TANTU PA HUSTU KOMO PA PEKADOR:
De zon schijnt zowel voor de rechtvaardigen als voor de zondaren.
Solo ta sali pa tur hende, tantu pa hende bon komo pa hende malu, tur tin e mes derechi. Esaki no ke men ku esnan ku hasi malu no ta haa nan kastigu. Nan kastigu ta tras, ma awor aki nan ta gosa di e solo huntu ku e hustu nan. Pa motibu di e hendenan ku ta hasi malu, Dios no ta kastig tur esnan ku ta hasi bon.
E KE KOHE SHELU...”
|
|
| 11 |
 |
“...Hulandes: Goede wijn behoeft geen krans.
Na Papiamentu tur dos tin kasi mesun nifikashon, ku un hende no mester gaba su mes kurpa.
MAS SKUMA KU CHUKULATI:
Meer schuim dan chokolade.
Na Hulandes: Veel geschreeuw maar weinig wol.
Hopi buya, ma nada konkreto.
BARIKA NO SA YAMA DAN KI:
Een buik (maag) zegt nooit dank je wel.
Men houdt nooit op met eten.
Hende no sa stop di kome, pasobra djis despues ku bo a stop di kome, bo ta bolbe haa hamber i bo stoma ta bolbe pidi kuminda.
BARIKA DI HENDE TA UN BAR SIN BOM:
De buik van een mens is als een vat zonder bodem.
Nunka bo barika tin basta, kada bes bo mester kome.
Tur e dos proverbionan aki ta trata di hende i tur dos tin e mesun sentido. Meskos ku no por yena un bar sin bom, meskos ta pasa ku bo barika. Loke bo buta aden ariba ta sali pa parti dja-bou.
105...”
|
|
| 12 |
 |
“...matrimonial na Krsou. E eskritor ta duna un relato kla i sin ningn palabra bunita kon e situashon ta.
TA UN DESGRASIA A KOMPAA E:
Een ongeluk vergezelde haar. Een ongeluk is haar overkomen.
Ta un desgrasia a kompaa e. Asina nan ta bisa ora un mucha muh di bon famia i blanku sali ku barika sin ku e ta kas. Famianan tabata hasi tur nan esfuerso pa tene e kos ei skond i kasa e yu mas pronto ku ta posibel. Otro tabata manda e yu for di tera te ora tur kos a bini kla. Otro famianan tabata kunsum asina tantu te hasta kuri ku e yu for di kas, loke tabata muchu mas malu, pasobra awor e mucha ta keda su so i sin amparo i tur hende por a hiba gustu.
Awor pueblo tabata koment riba un asuntu asina di e forma aki: Si ta pretu e ta, ta puta e ta, ma ya ku ta blanku e ta, ta un desgrasia a kompaa e. (Als zij een neger was, dan was zij een
122...”
|
|
| 13 |
 |
“...tumba na mundu ku un yu di Krsou; e ritmo i e moveshon di e baliadonan ta simpelmente fantastiko. Tumba pa balia mester ta tok pa kaha di orgel, un orgel tipiko Antiano ku su wiri. Den ultimo diesinku aa nan a skohe tumba pa e gran marcha di karnaval. Tur aa tin e festival di tumba pa mira ta ken ta bira rei di tumba i e marcha pa karnaval.
E ekspreshon e ora ei e bar a bai sera no tin nada di hasi ku baliamentu di tambu i ta nifika na Hulandes: dan hebje de poppen aan het dansen.
NAN TA MAN RIBA BARIKA KU OTRO:
Ze zijn als handen op een buik met elkaar.
Nan ta komprende un lenga = Ze spelen onder een hoedje.
126...”
|
|
| 14 |
 |
“...Na Hulandes: Het zijn twee handen op een buik =Nan ta dos man riba un barika.
UN MAN TA LABA OTRO I TUR DOS TA KEDA LIMPI f UN MAN TA LABA OTRO I TUR DOS TA LABA E KARA LIMPI LIMPI:
Een hand wast de andere en beiden blijven schoon of Een hand wast de andere en beiden wassen het gezicht schoon.
Un hende mester yuda otro, pa tur bini kla ku nan trabou.
EN BOCA CALLADO NO ENTRA MOSCA:
Den un boka ser muskita no por drenta.
In een gesloten mond komen geen vliegen.
Si bo no papia hopi, bo no tin muchu di kontest.
Si bo no bisa nada, bo no tin kuenta di duna ningn hende.
MI NO POR KRTA MI NANISHI I DAA MI MES KARA:
Ik kan mijn neus niet snijden en mijn eigen gezicht bederven.
Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht. Wie zijn neus niet schendt, schendt zijn aangezicht niet.
Na Papiamentu: Esun ku daa su nanishi ta daa su kara i esun ku no daa su nanishi no ta daa su kara.
Kon ku bo bira e, nifikashon di e proverbio aki ta, ku un hende no por hasi un kos ku ta kontra su mes. Un hende no...”
|
|
| 15 |
 |
“...MAN DI MNCHI: Mnchi ta mama di lechi.
Beter aan de hand van je moeder, dan aan de hand van je zoogmoeder.
Ningn kaminda na mundu bo ta pasa asina bon ku serka bo mama na kas. Bo kas ta bo kas, pa pober ku e ta, ta ei bo ta sinti bo na kas.
Tabata kustumber si un mama no tin basta lechi pa kria su yu, e ta buska un otro muh ku a haa yu den mes tempu ku ne i ora e kaba di duna su yu pechu i e yu no a haa basta lechi e mama ta laga hiba e yu serka e bisia i e bisia ta duna e yu su lechi te ora su barika yena. E muh aki ta e mnchi f mama di lechi i su yu ta bira ruman di lechi di e mucha ku tabatin mester di mas kuminda.
ASINA SI KOS A PASA MARKA:
Op die wijze gaan de dingen buiten de perken.
Het loopt de spuitgaten uit. Het gaat verkeerd.
Di e manera ei si kos ta bai malu. No por sigui asina. Esei si ta di mas.
130...”
|
|
| 16 |
 |
“...NAN TA KOMPRENDE UN LENGA:
Zij verstaan een taal. Het zijn twee handen op een buik.
E proverbio aki ta nifika meskos ku nan ta man riba barika ku otro.
MI TA DESEABO UN BON KAMA:
Ik wens je een goed bed.
Hiermee wordt bedoeld"kraambed.
Het was de gewoonte dat wanneer een vrouw bevallen moest en het was zo ver, dat vrienden en vriendinnen haar een goed kraambed wensen.
Tabata moda ku ora un seora mester a duna lus i ora su tempu a yega, su amigu i amiganan tabata desea e un bon kama, loke ke men ku nan tabata desea ku lo e tin un bon parto i ku tur kos lo bai lih i ku pronto e lo ta na kas atrobe ku su yu.
DUNA MAN:
Duna man tin dos nifikashon. Duna man heeft twee betekenissen. Io Duna un man. Een handje helpen.
2 Duna man. Ondertrouwen.
148...”
|
|
|
