| 1 |
 |
“...Proverbionan Antiano no ta bini di nan mes. Ya ta dies aa kaba ku ami ta bini Antia, te ku ami a haa tende e prome proverbionan na Papiamentu di Antiano mas bieu. Prinsipalmente nan ta eksisti pa tradishon, ma ta parse ku e generashon mas hoben no a hered nan.
Hopi di e proverbionan ta for di tempu di katibu, en todo kaso mas ku shen aa pas. Shon We Hoogenbergen a tende mayo-ria di e proverbionan for di boka di trahadornan na Newport durante e hopi aanan ku el a traha ku nan.
Nos a purba tradus e proverbionan Papiamentu literalmente na Hulandes. Esaki no solamente tin e bentaha di presishon, ma tambe e ta duna nan un efekto poetiko. Salta kacho, salta su rabu (Spring over de hond, spring over de staart). Basta tra-bou, aunke ku e lesad no tin mester di nota esaki.
Ku un esfuerso el a bira un trabou agradabel. Iemand die een ei op eet, weet niet wat de kip heeft doorstaan. (Komed di un webu no sa, kiko e galia a pasa). I esei ta masha bon tambe. Mi a klasifik e proverbionan segun ekspreshonnan...”
|
|
| 2 |
 |
“...pasobra kada un di nan ta sinti nan yu di e lug kaminda el a nase.
Ami mes a yega di pasa algu por estilo, ku na e momentu ku el a pasa a parse mi masha strao. Hopi aa pas mi tabata krusa Noordzee for di Inglatera pa Hulanda. Na un momentu dado e radio di bapor tabata pidi tur pasahero ku destino pa Hulanda, pasa imigrashon na bordo di e bapor pa fasilit e trabou di imi-grashon na Hoek van Holland. Mesora mi a bai ku mi pasport serka e seor aki i despues ku el a turna algn nota, el a duna mi mi paspoort bk sin ningn komentario. Ora nos tabata serka di yega Hulanda, e radio tabata suplik tur pasahero pa di ltimo bes pa esnan ku no a pasa imigrashon na bordo ainda, por fabor hasi e prome ku e bapor yega Hulanda. Mi a tira un bista den mi pasport i komo no tabatin nada skirbi aden, mi a bolbe bai serka e seor aki i mi a bisa e, ku mi a bini un biaha kaba ma e no a skirbi nada den mi pasport.
Ku hopi kortesia e seor aki a kontest mi: Ta pasport Hulandes bo tin i un Hulandes no tin nodi di registr...”
|
|
| 3 |
 |
“...ta kana ku wesu di pushi pretu, ta un hende ku semper tin suerte den tur kos.
En kambio un pushi pretu mes, ta trese mal suerte. I si bo ta riba kaminda den bo outo of na pia i un pushi pretu krusa kaminda bo dilanti, ta sial di mal suerte i bo mester bai ku masha kuidou pa nada no pasa bo.
AYA PUSHI KU KACHO TA DREN I A SALI:
Katten en honden lopen daar over de vloer.
Mensen van allerlei slag komen daar aan huis.
Tur sorto di hende, bon f konkut ta nan amigu.
RATON TA MORDE I SUPLA:
Een muis bijt en blaast tegelijkertijd:
Hopi biaha hendenan ta konf und e proverbio aki ku e ekspreshon un kayente un friu.
Un bon palabra na hulandes pa morde i supla ta huichelen.
Pa hopi aa kaba Pader Brenneker tin un charla na Radio Hoyer bou di e nmber morde supla. Pa loke mi a tende di e programa aki, ta parse mi ku un kayente, un friu ta pas mas ku morde supla, ku ta nifika gaa hende.
Sabnan ta pretend ku raton ta morde i ta supla kaminda el a morde pa asina e hende ku el a morde no sinti dol. Labia...”
|
|
| 4 |
 |
“...EKSPRESHON = UITDRUKKINGEN:
ESEI TA AS PA E:
Voor hem is dat een peuleschilletje.
Esei no ta yega ni den su kis. E kos ei ta muchu lih pa e.
AA NOBO, BIDA NOBO:
Nieuw jaar, nieuw leven.
Un promesa ku hendenan ta hasi na kuminsamentu di aa nobo. Un promesa pa kambia bo moda di biba den e aa ku bo a kaba di drenta.
AWA NA WOWO.
Water in de ogen.
El a bini aki ku awa na wowo. Zij kwam hier met tranen in haar ogen. E tabata masha tristu.
ZETA RIBA AWA:
Olie op water.
Onbevlekt als een maagd.
El a drenta su bida di matrimonio manera zetariba awa. Mui probabel e ekspreshon aki ta men, ku zeta no ta brua ku awa i ta keda limpi meskos ku e seorita ku a kasa pa di prom biaha.
63...”
|
|
| 5 |
 |
“...BIBA I LAGA BIBA:
Biba i laga biba = Papiamentu.
Leven en laat leven = Nederlands. (Hulandes)
Live and let live = Engels. (Ingles)
Vivir y dejar vivir = Spaans. (Spa)
E proverbio aki ta masha konos, pero loke mi ta haa grasioso ta ku den tur e kuater idiomanan e ta presis meskos, e tin e me-sun nifikashon i ta konsisti di kuater palabra ku e mesun ritmo. Talbes e ta niko den e komparashon karakteristiko aki.
FOR DI BO KUENTA:
Buiten de zaak om.
Esei ta for di bo kuenta = Het gaatje niet aan.
No ta bo asuntu = Het is je zaak niet.
KANA HASI REDU:
Roddelen.
E ta kana hasi redu ta nifika: Hij gaat rond en spreekt kwaad van anderen. Kana papia riba hende.
KU FORSA DI BRASA:
Met de kracht der armen.
Uit eigen kracht.
Tur kos a kaba pa mi, ma ku forsa di brasa mi situashon a dre-cha atrobe. Alles ging verkeerd, maar met de kracht van mijn armen ben ik weer bovenop gekomen. Ku forsa di brasa = met moeite.
74...”
|
|
| 6 |
 |
“...proverbio aki den otro forma, p.e. pa e sorto di trabounan aki bo mester di un hmber bieu ku mas eksperensia.
GUIAMBO BIEU A BOLBE NA WEA:
Oude jambo-soep is naar de pot teruggekeerd.
Guiambo ta un sorto di berdura, ku nan ta kushin na Krsou i yunan di Krsou ta gusta e masha. Straeronan no ta gusta e i ademas no por kome e ku nada otro sino funchi.
Un bon tradukshon ta historia a ripit su mes. Semper bai ta e mesun kansion. Mester keinta un spi friu. Si un pareha bai for di otro i despues di algn tempu nan bolbe hasi bon, ta guiambo bieu a bolbe na wea.
TUR KOS A KABA NA AROS I KOKO:
Aros is rijst en koko is kokosnoot.
Alle dingen zijn geindigd in rijst met kokosnoot. Alles liep in het honderd.
Tur kos a brua i tur kos a kaba na nada.
107...”
|
|
| 7 |
 |
“...konta prom ta sali gan; esnan ku hasi e anunsio maan, ta sali chik.
LEI DI TORTO:
Wet voor eenoog.
Un kos masha inhustu. Un torto ta mira blo un banda so. En ko-nekshon ku kruminalidat di esnan ku poder bo por bisa: Husti-sia ta siegu i polis ta torto.
PALU GRANDI MESTER KAI, PA CHIK KRESE:
Grote bomen moeten omvallen, opdat jonge bomen opgroeien.
Bieunan nan mester traha kaminda pa hobennan. Na Krsou nos ta haa varios bes, ku un hende pasobra e tin hopi eksperensia ta sigui traha su mes trabou despues di su pinshon, ku ofisialmente ta ku sinkuenta i sinku aa. E talento nan nobo no ta rekonos.
E proverbio aki ta sali for di un situashon di emergensia. Despues ku un hende a haa su pinshon, hopi biaha e ta haa un otro trabou aserka ku ta stroba e muchanan ku ta kaba di kita skol, f esnan ku tin un empleo no por haa promoshon. Semper tin keho ku no tin basta trabou pa tur e muchanan ku ta kaba skol.
115...”
|
|
| 8 |
 |
“...Na Krsou un mama ta hunga un papel masha importante den bida di un mucha, i den hopi kaso e ta mama i tata na mes tempu. Un yu di Krsou, despues ku el a forma su bib den un otro bario, ta bai kuminda su mama tur dia i si bo ke ofende e, papia un kos di su mama.
EL A AMARG LECHI DI SU MAMA.
Hij heeft de borstmelk van zijn moeder bitter gemaakt.
Nunka e por a pensa ku kos por a bai e di e malu ei. Nunka e no mester a kuminsa ku kos asina. Tal bes el a pone bergwensa riba su mes i tur su famia i ta desea ku tabata mih ku el a muri for di tempu ku e tabata na lechi. Na e momentu aki el a maldis-hon lechi di su mama.
YU DI MAS CHIK TA MATA MAMA:
Het laatste kind maakt zijn moeder dood.
Antes muhnan tabata haa asina tantu yu, ku hopi bes nan tabata muri na parto. Naturalmente esun yu ku tabata nase f ku a kaba di nase, ora e mama a muri, ta e ta e yu di mas chik i ta e a mata e mama.
Tin hende tin kustumber di hasi un kos hopi biaha, ma un biaha ta bai malu. Kompara e ku: De kruik gaat te water...”
|
|
| 9 |
 |
“...hende hasi un kos of manda un otro hasi un kos ku ta poko duru, nan ta bisa e hende pone man na bo kurason.
Bai ku poko mas piedat.
SU KURASON TA MASHA DURU:
Zijn (haar) hart is van steen.
Niets kan hem (haar) ontroeren. Nada no ta emoshon e paso-bra su kurason ta masha duru. (di piedra).
PALABRA NO POR KIBRA WESU, MA NAN POR KIBRA KURASON SI:
Woorden kunnen geen beenderen breken, maar wel harten. Met harde woorden kan men het leven van iemand degelijk zuur maken. Ku palabra bo por daa un hende su bida por kompleto. Molesti un hende su kurason.
BUNITA PA SU DOO:
Mooi voor zijn eigenaar.
Als men van een begrafenis thuis komt en de mensen thuis vertelt hoe mooi alles was gegaan, b.v. de doodkist, de bloemen, het graf of de begrafenis zelf, dan zegt een van de toehoorders bunita pa su doo. Men wil met de dood niets te maken hebben.
Si un hende kaba di dera un morto i konta su hendenan di kas kon bunita tur kos a bai, un di nan ta rosponde bunita pa su doo, pasobra nan no ke pa e morto haa sa...”
|
|
