1 |
|
“.... Kabritu ta prefer di mira su mama na horka ku awaseru di atardi muha e. Esei no ta un kos di loko, pasobra e yunan ta stima nan mama, meskos ku e mama ta stima su yunan. Ma esun ku yega pos prom ta bebe awa lim-pi, pasobra ta un tera ku tin falta di awa. Awaseru por keda hopi luna sin kai. Na laman awa ta otro atrobe; aki awa ta kaminda kabaron, tribon, guepi i otro sorto di piska ta biba. Ku tantu awa i bientu asina bo no ta korda riba kalor na laman.
Presisamente pa motibu di e kalor kontinuamente ku bo por evit pa un gran parti no ta nesesario pa gasta energa manera hendenan di un tera friu ta hasi boka kayou of ku zundra-mentu. Bisti yas, kita yas, den kas ta kayente afo na kaya ta friu, un kambio di temperatura konstantemente.
Ta warda tur kombersashon te ora bo ta bon ser den kas tras di porta ser of bentananan ku glas dbel.
Na Antia di otro banda bo ta gosa tantu paden f paf di kas di e naturalesa i bida ta sigu muchu mas uniform.
Bo ta sinta konbers bou di palu na fresku f den...”
|
|
2 |
|
“...pampuna of bonchi kontra di trankera.
Bo por kombersa kon duru ku bo ke Temperamentu den e region aki no ta wrdu konsider komo sin manera manera na kalke otro parti di mundu. Un hende ku ta hoga den poko awa, ta rabia lih, pero esei ta un kos di nada ku no ta pasa ku fre-kuensia.
Bestia tin tur kaminda. Naturalmente tambe den proverbionan. Ma nan ta usa un makaku den relashon humano mas tantu ku nan ta usa bestianan di laman.
Un makaku ta hunga ku su yu, te ora e saka su wowo. Naturalmente bo no mester laga e asuntu aki yega asina leu. Ni ku komementu. Oh, e kome i bebementu, esei ta asina dushi i otro hende tambe por gosa huntu; Si boyo tin manteka, kaska ta lombra. I den kompania ku otro hende semper filosofa di relashon humano tambe ta ei. Por sherto semper e ta presente, maske ku ami a traha un rbrika apart di e. Meskos ku mi a tra-ha un di kuminda. Guiambo bieu a bolbe na wea. Ta e mesun kos di semper; nos por hasi hopi distinshon i kategoria den nos buki di proverbio, ma bo no por...”
|
|
3 |
|
“...Bebed di kfi ta yama un kpi di kfi slap i friu awa di lali.Kfi mester ta strki i kayente pa bo saboria e. Nan ta pre-tend ku un bon kpi di kfi kayente ta drecha bo kurpa des-pues di un paranda.
BO NO POR PLANTA KU SU AWA:
Met zijn regen kan je niet planten. Op hem kan je niet bouwen.
Bo no por konfia riba e. Maske ku el a priminti di yuda bo bo no por spera ku e ta kumpli ku su palabra.
E proverbio aki ta tipiko Antiano, unda awaseru ta bai ora ku bo a kaba di planta i loke bo a planta a sali i ta krese bunita e awa ta stop di kai i solo ta kima tur kos.
YORA AWA KUATER KUATER:
Water in het quadraat schreien.
Tranen met tuiten schreien.
E TABATA BOU DI SU AWA:
Hij was onder zijn vaarwater.
Hij was zeer dronken. Vergelijk: Hij was boven zijn theewater.
E tabata bon kaa.
ESUN KU YEGA PROME, TA BEBE AWA LIMPI:
Wie het eerst komt, het eerst maalt.
Wie het eerst bij de put komt, drinkt schoon water.
Si bo yega tempran na kaminda tin kos di bende, no solamente bo ta risibi un mih tratu pero bo...”
|
|
4 |
|
“...KARGA AWA NA MAKUTU:
Water in een mand dragen. Bier naar een brouwerij brengen. Aan een onbegonnen werk beginnen.
Trata na hasi un kos, ku no tin pia ni kabes. Un kos di loko. Kompar e ku e proverbio: Un trabou di pia di palu.
E PROM AWA TA AWA:
De eerste klap is een daalder waard.
Esun ku hasi un kos prom ku un otro, ta e ta konta i e otro nan lo tin hopi kibramentu di kabes pa super e.
UN MAL AWA:
Een slecht water. Een vrouw die geen seksuele aantrekking heeft.
Un muh ku seksualmente no ta sirbi.
18...”
|
|
5 |
|
“...stierf, maar liet het harde werk achter voor de huid.
Literalmente; despues di morto di e baka nan mester kurti su kueru pa traha artikulonan di kueru manera sol di sapatu, faha etc. Muri i laga trabou duru pa otro hende hasi. Por ehem-pel. Laga un tstament ku hopi problema atras f tur e gastu di deramentu f hopi debe pa esnan ku a keda atras.
BAKA TINSEBU:
De koe heeft vet. Hij is goed bij kas.
Kos ta bon pa bo. Bo tin hopi plaka.
Meestal onder vrienden gezegd. Amigunan ta chansa ku otro di e manera aki, ora un di nan tin plaka serka di e.
WARDA TE ORA BAKA HOGA NA POS PA DMPEL E:
Wachten totdat de koe verdronken is, alvorens de put te dempen.
Warda pa hasi un mehorashon te ora un desgrasia a sosod. Kompara e vershon hulandes: Ora e bis a hoga, nan ta dmpel e pos.
PA BAKA BIRA BIS, MIH E BAI PLENCHI:
Voordat een koe weer een kalf wordt, is het beter voor haar om geslacht te worden.
Ta miho bo muri, ku kumins traha di nobo na un lug, kamin-da bo tabata okup un puesto importante....”
|
|
6 |
|
“...kumpli ku su deber i semper ta hasi su trabou bon.
E TA UN GAI BIBU:
Hij is een levende haan. Hij is een slimme vogel.
E ta un persona ku semper bo mester tene kuenta ku ne. E ta un hende ku tur momentu por kohe bo un kara abou.
UN GAI KU NO KANTA, TIN UN KOS DEN SU GARGANTA:
Een haan die niet kraait, heeft iets in de keel.
Na Spa: Un gallo que no canta, tiene algo en la garganta.
Nan ta usa e proverbio aki, ora ku un hende ku semper den un reunion tin e ultimo palabra, e biaha aki pa un f otro motibu deskonos no a habri su boka. Den un kaso asina e ta duna di pensa ku ta intenshonalmente e ta keda ketu, pa motibu ku tin un kos ta stroba e di papia of ku e ta skonde algu, ku otro palabra e no ke pa nan mira e parti patras di su lenga.
Nan a yega di usa e proverbio aki den un reunion di Staten di Antias Hulandes den un diskurso di despedida di e Griffier na aa 1978. El a refer na un miembro di Aruba, ku semper ta kla pa reakshon riba kalke kos ku nan por papia di Aruba, pero na e okashon aki...”
|
|
7 |
|
“...Otro ta hasi grandi ku kos di otro hende (E ta broma ku kosnan di otro).
E proverbio aki ta trata di un bestia i e manera ku e ta trata di e bestia (den e kaso aki un galia) ta aksentua e parti emosho-nante.
NA TERA DI GALIA, KAKALAKA NO TIN BOS:
In het land van de kippen, heeft een kakkerlak niets te vertellen. In een hoenderhok is er geen plaats voor een kakkerlak.
Sr. Leo Chance, minister pa Islanan Ariba, a yega di usa e ek-spreshon aki durante un kumbre na Isla Ariba, riba Status Aparte di Aruba. El a bisa ku na e momentunan aki, e no ta papia nada pasobra, den su opinion, un kakalaka no tin nada di buska den un kouchi di galia. Loke e ke men ta, ku e Islanan chikitu no mester entremet nan den asuntu di e Islanan mas grandi.
BOSO TA MANERA GALIA:
Jullie zijn als kippen. Jullie gaan met de kippen op stok.
Loke ta nifika; Boso ta bai drumi masha tempran.
ETA MANERA GALIA KU A PERDE SU NESHI:
Hij (zij) lijkt op een kip die haar nest heeft verloren.
Hij (zij) loopt als een kip die haar...”
|
|
8 |
|
“...forsa.
SI KABARON SALI FOR DI BOU DI LODO I BISA, EI BOU TA HOLE STINKI, KERE E:
Als een garnaal van onder de modder naar boven komt en vertelt dat het daaronder stinkt, gelooft hem.
Ondervinding is de beste leermeesteres.
Tempu ku Ciro Kroon a sali for di e Partido Demokraat i a forma e partido P.S.D. (Partido Social Demokraat), e tabata bisa den reunionnan di su partida nobo ku D.P. no tabata sirbi. E tempu ei nan tabata bisa: Kere loke ku e kabaron aki ta bisa, pasobra e ta sal for di kuna di e partida aki. Pasobra si bo no por kere un hende asina ku a kaba di sali ei fo, kende bo por kere anto? Si un hende bini for di un kaminda ku e konose manera planta di su man, bisa un kos asina bo mester por kere e.
Ta un preuba palpabel. E ta sali for di e partida pasobra e partida ta hole stinki, i ademas e ta konta otro hendenan tambe ku e ta partida ta hole stinki. E proverbio aki ta duna oportunidat pa nan imagin pa via di desgustu i frustashon henteramente otro kos ku en realidat e ta. En todo...”
|
|
9 |
|
“...TEMPU DI SEKURA TA TRESE SHIMARONNAN KAS.
De droge tijd brengt de verwilderde geiten thuis.
Ora kos ta malu semper un hende ta krda riba su famia na kas. Ora kos ta bon, poko ta esnan ku ta krda riba kas.
Splikashon: Ora mondi ta seku i sin awa, tur kabritunan ta bini nan kas atardi pa bebe awa i semper nan doo ta warda poko yerba f maishi pa nan. Esaki tabata un bon kustumber, pasobra di e manera aki semper e bestianan tabata bini kur atardi i e doonan no tabata perd nan. Pero den tempu di aa e situas-hon ta kambia. Mondi ta berd ku hopi yerba i plasnan grandi ku awa, di manera ku e bestianan no tin nesesidat di bini kas atardi. Tur e bestianan ta gordo i nan ta rende hopi, pero hopi ta bia perd tambe. Kachnan ta kome nan riba mondi anochi i ademas, maske tur kabritu i karn ta mark na nan orea, la-dronnan ta hasi fiesta ku bestia di hende.
KABRITU TA TIRA PA SERU, KARNE PA TERA ABOU: KABRITU NO TA TIRA PA TERA ABOU:
Een geit zoekt de klippen op en niet het vlakke land. Een schaap daarentegen...”
|
|
10 |
|
“...chuchubi ta ataka un warawara den mondi di Santa Barbara i ora e warawara bula bai e chuchubi ta keda persigui e pa basta ora largu.
Awor un chiste ku mi a yega di tende hopi aa pas i segn un amigu di mi e kos aki a pasa di berdat. Hopi aa pas tabatin un forleser ku tur mainta tabata bai hospital pa mira ku e dia ei no tabatin ningn morto pa e por kumins hasi e preparashonnan pa deramentu. Kasi semper tabatin un of mas morto, pero riba e dia aki no tabatin ningn i tristu nos hmber a sali for di hospital pa bai su kas. Na kaminda, un mucha hmber di mas f menos sinku f seis aa a ranka sali for di hanchi di Carthagena nt na momentu ku un outo tabata pasa. E mucha aki lo a muri sigur, si no ta pa un hmber ku a tira man riba dje i ranka e for di dilanti di e outo. E forleser i hopi otro hende a para mira e kos aki sosode i e forleser a bisa e hmber ku a salba e mucha su bida: mi amigu, bo a kita un bolchi for di mi boka. Asina atro-be nos por mira ku tristesa di un ta alegria pa otro.
MAS TANTU LANA...”
|
|
11 |
|
“.... E otro proverbio ta kasi meskos ku e diferensha, no ta kustumber pa un polis arest un otro polis pa mal komportashon f pa un hende raport un kolega pa mal komportashon.
SI KACHO NENGA WESU, TA WESU MES E MESTER KOME:
Als een hond een been weigert, moet hij toch beenderen eten.
Nan ta usa e proverbio aki ora un hende nenga di hasi f di kome un kos, pero despues sea ku nan a oblig e f for di su mes, el a hasi f kome e kos ku el a nenga prom.
SALTA KACH, SALTA SU RABU:
Springt men over de hond, dan springt men ook over zijn staart.
El a hasi tur dos den un hasi. No tabata su intenshon pa kumpra un dashi, pero ora el a mira ku e dashi ta bai ku e kamisa, el a disid di kumpra e tog. El a drenta e pakus ku intenshon pa kumpra un kamisa, ma tg el a tuma e dashi tambe.
37...”
|
|
12 |
|
“...NO TIRA PUSHI RIBA KACHO:
Men moet geen katten op honden gooien.
No trata di brua tera f mih bis, un hende no mester tira un kos den otro. Si un hende no por bini kla ku un kontesta, semper e ta trata na evita e pregunta korekto, dor di purba pa kon-test un otro.
KACH KU TA GRITA, NO SA MORDE:
Honden die blaffen, bijten niet.
Blaffende honden bijten niet.
Ora un hende yega na kas di un otro hende i e kachnan ku-minsa grita, e ta sa ku e kachnan aki no sa morde. Awor e pregunta ta: Esun ku a yega na e kas sa awor ku e kachnan aki no ta morde, pasobra nan ta grita, pero e kachnan mes sabi e proverbio aki ku pasobra nan ta grita, nan no ta morde.
E proverbio aki por wrdu us pa hende. Hopi bes bo ta haa un mucha hmber ku yen di formalidat ta broma kiko e por hasi f sa hasi, ma ora e okashon pa mustra su balenteria yega e ta hala atras f bai skonde i laga un otro salba e situashon.
YU KUIDA BO KURPA, KAIMAN TA NA BOKA DI RIU:
Kind pas op, want de kaaiman ligt in de riviermond.
Meisjes opgepast...”
|
|
13 |
|
“...masha surdu.
Kark ta un bestia di laman ku ta biba den un kokolishi grandi i bunita. Su karni ta masha gust i nan ta konsider kark komo un delikatse. Si bo saka e kuminda for di e kaska ku kuidou i laga lombra e kokolishi, bo por traha un lampi f un kos di pronk ku ne.
KARNE KU SU TOU, KABRITU KU DI DJE:
Karn ku karn, Kabritu ku kabritu. Schapen bij schapen, geiten bij geiten. Soort zoekt soort.
Tempu ku Mijn maatschappij tabatin kaminda pa su trahador-nan biba durante ku nan tabata traha na Nieuwpoort, semper nan tabata pone e trahadornan den un kampamentu, kaminda kada nashonalidat tabata biba huntu pa evita trbel. Asina bo por a haa kampamentu pa yu di Krsou, pa Arubiano, pa Bo-nariano i Ingles. E Inglesnan tambe tabata separ bou di e Islanan di nan origen.
E NO TA NI KARNI NI PISKA:
Het is vlees noch vis.
E no ta ni un kos ni otro.
KOLEBRA A LEMBE BO:
Een slang heeft je gelikt.
Bo no tin suerte, kiko ku bo hasi ta sali malu.
Tin hende ta kere den sorto di kosnan asina. Mi konose un hende...”
|
|
14 |
|
“...bieu konos boka di kanaster.
Kos mester pas bo pa bo sia.
DJAKA NO TIN KONFIANSA NI DEN SU MES:
Een rat vertrouwt niet eens zichzelf.
Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten.
Un hende masha deskonfi. Un hende ku no ta konfia ni su mes.
SI BO NO KE TIN GERA KU LAGADISHI, NO PLANTA PAMPUNA KONTRA DI TRANKERA:
Als je geen ruzie wil hebben met hagedissen, moetje geen pompoen dicht bij de heg planten.
Hende no mester buska gera. Tampoko duna okashon, pasobra okashon ta hasi ladrn. Pampuna ta krese na un ranka (ran-ka di pampuna) ku ta kuri riba tera. Si e mata ta planta muchu peg ku un trankera e ta subi e trankera i pasa paf riba kaya. Ami a yega di mira pampuna na ranka parti paf di e kunuku. Naturalmente muchanan i hende grandi, tambe, ku mira un bunita pampuna riba kaya ta kai den tentashon i kasi sigur nan ta kita e i bai ku ne.
Aki nan ta kompar hende ku lagadishi, meskos ku nan ta kom-par otro animalnan ku hende. Kompar e proverbio Hulandes: Hende no mester ls boto di rema i laga e...”
|
|
15 |
|
“...ku e diferensha ku pieu ta biba den kabei di hende i pluma di galia i paranan, mientras pruga ta biba den lana di kach pushi. l ambe sa haa pruga na kurpa di hendenan ku no ta baa tur dia i ku ta bisti paa sushi i kibr.
Aunke ku tur dos e bestianan aki ta masha fis, sinembargo e dos proverbionan aki ta kompletamente diferente i nan nifikashon tambe.
Kada ken ta mata su pruga na su manera ke men; Kada hende ta hasi un kos na un otro moda. Un hende ta hasi un kos di e moda aki i un otro hende ta hasi meskos na un otro manera i na fin tur dos tin rason of tur dos ta korekto. Mi por krda un anochi na un wega di kanasta, un amigu di mi tabatin di paga un kantidat di punto basta grandi di kastigu. E tabatin den su man hopi karta ku poko balor ademas dos tres kol kra ku ya ei e tabatin doshen punto. E tabata konta i bolbe konta su puntonan i tabata perdiendo hopi tempu, pasobra e no ke a paga ku e dos tres koranan. Ora mi a hala su atenshon riba e kos aki, el a kon-testa mi: kada ken ta mata su...”
|
|
16 |
|
“...SLOKE DI: RANKA NO TA PATIA
Een patrijs zegt: Ranken zijn nog geen watermeloenen. Men moet de kuikens niet tellen eer de eieren gebroed zijn.
No duna e yu nmber prome ku e nase.
Laga kos pasa prom ku bo yora.
KU PALABRA BUNITA BO TA SAKA SHIMARON FOR DI MONDI:
Met mooie woorden krijg je de verwilderde geiten in de kraal.
Ku palabra bunita i promesa bo ta haa hopi kos hasi.
Bo ta koh mas muskita ku suku, ku binager.
MIRA PA BO NO KAI DEN BOKA DI TRIBON:
Pas maar op, datje niet in de bek van de haai terecht komt.
Waagje niet in het hol van de leeuw.
Den awanan rond di Krsou tin hopi tribon. E tribonnan aki no ta masha peligroso pa hendenan. Sambuyadonan ta topa ku nan bou di awa ku frekuensia. Nan ta yama e tribonnan aki tribon di santu (zand haaien). Loke si ta importante, bo mester sru pa bo no tin hopi di sanger na bo kurpa f ku bo paa no ta sush ku sanger, pasobra e ora ei si nan ta tira riba bo.
Tempu mi tabata mucha, piskadornan semper tabata sia mu-chanan pa tene kuenta ku tribon i...”
|
|
17 |
|
“...pida atras i bl di pia di e hmber den su stoma. Fortunadamente e shon aki a bin kura, i keda bon, aunke ku a dura basta tempu prom ku e por a sali for di hospital. Sabinan di, ku ta pasobra hasidornan di piknik a mata kabritu knter di laman i tira shirishirinan di e kabritu den laman i esei a hasi e tribon furioso. Awor mi ke puntra un di e hendenan aki, si mi mira un tribon ta bini djaleu, kon mi por sa ku e ta furioso si of no f ku e tribon aki a sali for di kaminda nan a tira shirishiri di kabritu na laman.
Ta mas mih koon ku Dios pordon i keda leu for di kueba dje leon.
YUANA KU KOME LEU FOR DI SU KAS, TA MURI MAL MORTO:
Een leguaan die ver van huis zijn kost zoekt, loopt gevaar om een gruwelijke dood te sterven.
Un yuana ta parse un lagadishi pero e ta muchu mas grandi i hendenan ta konsider un yuana komo delikatse. Ami mes a yega di kome yuana, pero mi no ta gusta e. Tin hende si ku ta loko di nan kabes ku un spi di yuana. Su karni ta blanku i limpi i segun komedonan di yuana, un bon...”
|
|
18 |
|
“...EKSPRESHON = UITDRUKKINGEN:
ESEI TA AS PA E:
Voor hem is dat een peuleschilletje.
Esei no ta yega ni den su kis. E kos ei ta muchu lih pa e.
AA NOBO, BIDA NOBO:
Nieuw jaar, nieuw leven.
Un promesa ku hendenan ta hasi na kuminsamentu di aa nobo. Un promesa pa kambia bo moda di biba den e aa ku bo a kaba di drenta.
AWA NA WOWO.
Water in de ogen.
El a bini aki ku awa na wowo. Zij kwam hier met tranen in haar ogen. E tabata masha tristu.
ZETA RIBA AWA:
Olie op water.
Onbevlekt als een maagd.
El a drenta su bida di matrimonio manera zetariba awa. Mui probabel e ekspreshon aki ta men, ku zeta no ta brua ku awa i ta keda limpi meskos ku e seorita ku a kasa pa di prom biaha.
63...”
|
|
19 |
|
“...BRUATERA:
Aarde (zand) mengen.
In de aarde wroeten.
Trata na brua tera. Trata na brua e asuntu. Hasi bochincha. Proberen de zaak in het honderd te schoppen.
E TA BON SINT:
Hij is goed gezeten. Hij heeft het ver geschopt.
Su posishon financiero ta bon. Tur kos a bai bon pa e.
EL A SKUPI KANDELA:
Hij heeft vuur gespuwd.
E tabata tembla di rabia. E tabata masha rabi.
GALIA: = KIP:
Un galia bunita = Een mooi meisje.
Un galia bieu = Een oude vlam.
Un bon galia = Een knap meisje.
Un galia sin kabes = Een kip zonder kop.
Bo ta papia manera un galia sin kabes = Je ratelt als een kip zonder kop.
LUNA NOBO:
Nieuwe maan.
Ora un konosl di bo keda hopi tempu sin bini serka bo, dia e bini bo ta kuminda e for di aleu ku e palabranan ata luna nobo.
65...”
|
|
20 |
|
“...un bromado. Ku otro palabra: e hmber ei ta broma hopi f e gai ei ta un hasid di buya. E ta blf masha. Buya barata.
KADA LOKO KU SU TEIMA:
Ieder gek met zijn gebrek.
Si bo mira un hende hasi un kos ku bo sa muchu bon ku no ta asina mester ta i bo mustra e riba su falta, e ora ei e por kontest bo kada loko ku su teima. Pues ta un esks pa su propio karakter speshal.
LARGU MANERA KUARESMA:
Zo lang als de vastentijd.
Komo kuaresma ta un tempu pa hendenan hasi shertu peni-tensha i apsten nan di kosnan ku nan ta gusta, e tempu ta mustra mas largu ku e ta. Largu manera kuaresma ke men: Masha largu i ferfelu: por ehmpel un kaminda largu i solitario.
Ora bo no tin nada di hasi, e tempu ta parse bo un eternidat.
MALA LENGANAN DI:
Slechte tongen hebben beweerd.
Poned di malu a bisa, ku ta el a hasi e. Mala lenganan di etc. etc. Hopi biaha nan sa ta ken e mala lenganan ta, pero pa un f otro motibu nan no ke menta nmber di e mala lenganan.
67...”
|
|