| 1 |
 |
“...ta Hulandes i ademas e ta muchu mas peg na e isla kaminda su lom-brishi ta der ku na Antia. Por ehmpel lo bo no tende un yu di Krsou, ora nan ta den eksterior, ku maan e ta regres Antia, pasobra ta Krsou e ta bai meskos ku e Rubiano ta bai Aruba i e Boneriano ta bolbe Bonaire. E Islanan Ariba, ku tambe ta pertenes na Antias ta forma un otro grupo atrobe i nan idioma tambe ta henteramente otro. Aya riba ta Ingles ta nan idioma maternal. Promenan ay tabatin un grupito chikitu di hende na Krsou ku kasi semper tabata papia Hulandes na nan kas i ku nan amigunan i komo e tempu aya ta e hendenan aki so tabata den gobiernu, nan no tabata papia nada otro sino Hulandes. Meskos tabata na Islanan Ariba, e hendenan ta papia Ingels i banda di Ingles nan tabata papia Hulandes i no papiamentu manera e tres otro Islanan di Antias. Awor e situashon a kambia i hopi di esnan ku tabata papia Hulandes so ta papia Papiamentu tambe i na Isla ariba tin hopi hende ku ta papia i komprend Papiamentu bon, maske ku nan...”
|
|
| 2 |
 |
“...Ga maar een zeekrabbetje vissen.
Loop naar de maan.
Guengu ta un kangreu di laman. Su kol ta shinishi skur i kasi semper bo ta haa e ta kuri riba barankanan kontra di laman. Hende ta usa nan pa as. Segun e bestianan aki ta krese, nan ta troka nan kaska; nan ta sali for di nan kaska bieu ora ku e kaska nobo ta kla. E kaska bieu ta keda tras riba baranka hint i ora solo a seka e, su kol ta kambia, pero e ta masha brs i ta kibra masha lih. Na momentu ku e guengu sali for di su kaska e ta moli i kasi no por kana, pero despues di un ratu e ta seka i sigui su bida normal. Manera mi a bisa mas ariba, piskadonan ta usa e pa piska, e proverbio ta manda bo bai piska guengu, loke ta nifika bai na mierd.
E TA PARSE UN GUEPI SIN MONDONGO:
Hij (zij) lijkt op een geep zonder ingewanden.
Guepi is een platte lange vis. (Guepi = Belone Vulgaris)
Un guepi ta un pisk largu i plat, tin guepi di kasi un meter largu, ku sin saka su mondongo mes e ta masha flaku.
Ora bo bisa ku un hende parse un guepi sin mondongo...”
|
|
| 3 |
 |
“...biba den lodo ku kasi semper tabata hole stinki. Nan tabata kohe kabaron den awa di Ref i den Waaigat, kaminda hende-nan tabata tira sushi. Sueldo tabata masha abou, pa motibu ku no tabatin trabou. Pesei si bo ke kasa, no ta keda bo otro solus-hon, pasobra kabaron tabata e kuminda mas barata.
DEN TEMPU DI SEKURA, SHIMARON TA BOLBE KAS:
Door de droogte gedreven, keren de verwilderde geiten naar hun koraal terug om te drinken.
Den e proverbio aki nan ta kompar hende ku kabritu. Shima-ron ta kabritunan, ku ta keda riba mondi sin ta bini kas atardi. Naturalmente ora nan ta haa awa i kuminda na abundansha riba mondi den tempu di yobida.
Si kos ta bai bon pa un hende, ora e ta traha na foi tera, e no ta korda riba su famianan na Krsou. Ma pareu kos kuminsa daa, semper e ta buska un moda pa bini Krsou bk. Por ehmpel despues di e prome gera mundial, tabatin un pedida grandi pa suku di Cuba. Hopi yu di Krsou i di Aruba a bai pru-ba nan suert na Cuba i nan tabata gana hopi plaka. Pero ora kos a bira...”
|
|
| 4 |
 |
“...goedjaar voor de honden.
De ene zijn dood is de ander zijn brood.
Na Krsou tin hopi kach ta kana los riba mondi i den kayanan. Manera nos a splika un poko mas ariba tempu di aa, esta den tempu di yobida, hopi kabritu no ta bini kas atardi i ta keda pasa anochi riba mondi i kachnan ta ataka nan ora bira anochi i mata nan pa nan haa kome.
Un otro enemigu di e bestianan aki ta warawara (un sorto di roofvogel), ku ta yag prinsipalmente riba lamchi di kabritu i karn. E paranan aki tin masha astusia i kasi semper bo ta haa nan den grupo di tres f mas riba mondi. Prome un di nan ta kuminsa pik e lamchi i ora e pober bestia kumins grita, un otro ta pik e na su lenga i ranka e lenga af i e ora ei nan por sigui mata i kome e sin ningn molster.
Uniko para ku un warawara tin miedu di e ta chuchubi (un para ku ta parse un lijster hulandes). Hopi bes mi a yega di mira kon
34...”
|
|
| 5 |
 |
“...un chuchubi ta ataka un warawara den mondi di Santa Barbara i ora e warawara bula bai e chuchubi ta keda persigui e pa basta ora largu.
Awor un chiste ku mi a yega di tende hopi aa pas i segn un amigu di mi e kos aki a pasa di berdat. Hopi aa pas tabatin un forleser ku tur mainta tabata bai hospital pa mira ku e dia ei no tabatin ningn morto pa e por kumins hasi e preparashonnan pa deramentu. Kasi semper tabatin un of mas morto, pero riba e dia aki no tabatin ningn i tristu nos hmber a sali for di hospital pa bai su kas. Na kaminda, un mucha hmber di mas f menos sinku f seis aa a ranka sali for di hanchi di Carthagena nt na momentu ku un outo tabata pasa. E mucha aki lo a muri sigur, si no ta pa un hmber ku a tira man riba dje i ranka e for di dilanti di e outo. E forleser i hopi otro hende a para mira e kos aki sosode i e forleser a bisa e hmber ku a salba e mucha su bida: mi amigu, bo a kita un bolchi for di mi boka. Asina atro-be nos por mira ku tristesa di un ta alegria pa otro.
MAS...”
|
|
| 6 |
 |
“...asina ta sosode unikamente ku kach. Ami no ta bai, pasobra nan no a invita mi. E komparashon ta asosi un fiesta ku posibi-lidatnan seksual. Ma nan ta tee e honor na nan mes.
KACH A KOME KACH i KACH NO SA KOME KACH:
Een hond eet een andere hond op f Het is niet de gewoonte van een hond om een soortgenoot op te eten.
Ehmpel: Un polis mester a koh un otro polis Of ora un hende mester a raport un kolega pa mal komportashon. E otro proverbio ta kasi meskos ku e diferensha, no ta kustumber pa un polis arest un otro polis pa mal komportashon f pa un hende raport un kolega pa mal komportashon.
SI KACHO NENGA WESU, TA WESU MES E MESTER KOME:
Als een hond een been weigert, moet hij toch beenderen eten.
Nan ta usa e proverbio aki ora un hende nenga di hasi f di kome un kos, pero despues sea ku nan a oblig e f for di su mes, el a hasi f kome e kos ku el a nenga prom.
SALTA KACH, SALTA SU RABU:
Springt men over de hond, dan springt men ook over zijn staart.
El a hasi tur dos den un hasi. No tabata su...”
|
|
| 7 |
 |
“...ORA KACH TA NA SOO, LAGA E SIGUI DRUMI:
Als de hond slaapt, laat hem doorslapen.
Na bon Hulandes: Je moet geen slapende honden wakker maken.
PA DAL KACH NO TA FALTA PALU:
Om een hond te slaan, is er altijd een stok te vinden.
Wie een hond wil slaan, vindt altijd wel een stok.
Semper tin un palu pa dal un kach. Kasi sigur e proverbio aki ta bini di Hulandes. Si bo ke pone falta riba un hende, semper bo por haa f fingi un motibu.
DALUN KACH:
Een hond slaan. Eentje kraken.
Dal un kos di keinta kurpa.
KACH DI: SHON, BIDA TA BON, SANGR MI NA MI RABU:
De hond zegt: Baas, mijn leven is veel te goed, verwondt mij aan mijn staart.
Un hende ku ta muchu bon, ta buska baina pa echa. Kosnan ku hopi bes ta sali e di malu.
Na Brabant, Hulanda, nan ta bisa, Het draait op een huil uit.
Aki na Krsou tambe nan ta bisa, E kos aki ta kaba ku yora-mentu ora muchanan ta muchu dartel f ora nan ta muchu kontentu.
39...”
|
|
| 8 |
 |
“...Hij loert op jou als de duivel op een ziel.
E proverbio aki ta kasi meskos ku esnan aki riba. Si bo no ta na bo punto tur momentu, bo ta haa bo den malora sin bo sa.
KANGREU DI HULANDA SU BUNITESA TA DESPUES DI SU MORTO:
Kangreu di Hulanda = Cancer pagurrus.
Kangreu di Hulanda is een zeekrab die zijn schoonheid na zijn dood krijgt. Van de doden niets dan goeds.
Semper ta riba bondat di un hende ku a muri so nan ta papia. Tempu e tabata na bida, nunka ni un hende tabatin un bon palabra pa e. Pero ta despues di su morto nan ta bisa kon bon e tabata espesialmente si el a larga un kos, basta no ta debe, atras. Kangreu di Hulanda ta biba den laman i su smak ta mas f menos meskos ku tur otro bestianan di laman. Na bida su kol no ta nada partikular, pero despues ku nan hereb pa kome, e ta haa un kol masha bunita kor. I antes nan tabata usa e pa prnk.
Kompar: Despues ku e pos a seka, nan ta haa sa balor di su awa.
AWOR EL A PERDE SAKU KU KANGREU I TUR:
Nu heeft hij de zak en de krabben verloren...”
|
|
| 9 |
 |
“...TRANKERA:
Als je geen ruzie wil hebben met hagedissen, moetje geen pompoen dicht bij de heg planten.
Hende no mester buska gera. Tampoko duna okashon, pasobra okashon ta hasi ladrn. Pampuna ta krese na un ranka (ran-ka di pampuna) ku ta kuri riba tera. Si e mata ta planta muchu peg ku un trankera e ta subi e trankera i pasa paf riba kaya. Ami a yega di mira pampuna na ranka parti paf di e kunuku. Naturalmente muchanan i hende grandi, tambe, ku mira un bunita pampuna riba kaya ta kai den tentashon i kasi sigur nan ta kita e i bai ku ne.
Aki nan ta kompar hende ku lagadishi, meskos ku nan ta kom-par otro animalnan ku hende. Kompar e proverbio Hulandes: Hende no mester ls boto di rema i laga e drif bai.
No ta prom bes ku lagadishi ta pasa pa hende. For di tempu ku
47...”
|
|
| 10 |
 |
“...kantidat di punto basta grandi di kastigu. E tabatin den su man hopi karta ku poko balor ademas dos tres kol kra ku ya ei e tabatin doshen punto. E tabata konta i bolbe konta su puntonan i tabata perdiendo hopi tempu, pasobra e no ke a paga ku e dos tres koranan. Ora mi a hala su atenshon riba e kos aki, el a kon-testa mi: kada ken ta mata su pruga na su manera.
En kambio piki pieu, ke men f ta mustra riba un hende ku ta f ta pretend di ta un hende masha korekto. E ta kai riba falta-nan chikitu ku kasi no tin ningn importansha f manera nan ta bisa na papiamentu un shon presis. De la manera ku tin un diferensha masha grandi den piki pieu i mata bo pruga.
MI NO KE TA UN PRUGA DEN SU KARSON:
Ik zou geen vlooi in zijn broek willen zijn.
Ik zou niet graag in zijn schoenen willen staan.
Mi no ke ta den su sapatu.
Ora un hende ta den hopi difikultat, nan ta usa e ekspreshon
56...”
|
|
| 11 |
 |
“...ku un raton por kome. Den misa bo ta haa p.e. altarnan drech tur na bela, imagen i bunita kor-tinanan. Ta tipiko un proverbio di pueblo. E parti mas grandi di e poblashon ta Katliko. Antes tur e shonnan doo di katibu tabata protestant i e shonnan aki no ke a bai e mesun kas di Dios ku nan katibunan.
Ku di manera den kerki e raton no ta haa apsolutamente nada di kome, ni kabitu di bela, mientras ku den misa e ta haa mas-ke ta kabitu di bela etc.
Danki Dios ku e situashon aki a kambia i ku awor kasi no ta papia di shon mas.
NAN TABATA MANERA SALDINCHI NA BLEKI:
Zij waren als haringen in een ton.
Ora ku hopi hende ta biba den un kas chikitu huntu, nan ta usa e proverbio aki. Promenan aya nan tabata yama e Arabirnan ku a bini Korsou i ku tabata okup nan ku kumpra i bende sombr di kabana Arabir na bleki, pa ki motibu mi no sa.
ETA MANERA UN SKORPION DEK:
Hij is als een schorpioen met jong.
E ta masha shagrein. Hij is een chagrijnige vent. E ta para kla, pa ken ku pasa banda di e, e pika.
59...”
|
|
| 12 |
 |
“...tabata mucha, piskadornan semper tabata sia mu-chanan pa tene kuenta ku tribon i si bo mira un ta bini djaleu, kita for di su kaminda, pasobra bo no por sa nunka. Awendia e chubatunan di guengu ku ta bai bou di awa ku skopt i boter di gas riba lomba, ta bisa bo pa no tene miedu di tribon, pasobra nan no ta hasi hende nada.
Poko aa pas un tribon a ataka un mucha na playa di Santa Crus i un hmber makamba, ku a bai yuda e mucha a landa meimei di c mucha i e tribon. E bestia a ataka e makamba i a kita kasi mitar di su bel di pia i atras bai ku ne. Un poko ratu despues
61...”
|
|
| 13 |
 |
“...bisa: Kos di prnada no ta kos. (Iets dat niets kost, is niets).
SI HENDE BIBU NO TA MALU, GUIOTIN DI CHUMBU LO A PASA:
Als levende mensen niet sluw waren, zouden loden geldstukken als zilveren geldstukken gebruikt worden.
Hendenan ta paga tinu riba tur kos i na sonidu di e plaka nan ta sa ku e ta falsu si of n. Nan no ta laga e falsifikadornan kohe nan un kara bou. Ta bon ku te ainda tin hende sabi.
KAMINDA TIN PLAKA, PLAKA TA BAI:
Waar geld is, daar gaat geld. De duivel schijt op de grote hoop.
Kasi semper ta un hende riku ta gana e premio gordo di un lo-teria. Esun riku ta bira mas riku i esun pober ta bira mas pober.
85...”
|
|
| 14 |
 |
“...DIOS LO RENDE PA ABO:
God zal het voor U goedmaken.
Nan ta usa e ekspreshon aki pa mustra gratitut pa un yudansa risib. Pa un limosna of un yudansa finansiero den problema di plaka. Na Hulandes: Bo Dios lo rekompens abo mil biaha mas tantu. (Uw God zalje duizendmaal belonen.
DIOS LO PAGA:
God zal U belonen.
Ora un hende hasi un otro hende un fabor i no ke risibi plaka pa su trabou, nan ta bisa e Dios lo paga bo. Nan ta usa e tambe komo Danki Dios (god dank) Kasi sigur e ekspreshon aki ta bini di Hulandes.
ESAKI TA MI DIOS TATA:
Dit is mijn God de Vader.
Esaki nan ta mi niko par di sapatu, of mi niko karson, etc. Mi mester sru masha bon pa nan, pasobra ta mas mi no tin.
DIOS LIBRA:
In geen geval.
Na Ingles: Heaven forbid.
Di ningn manera. Apsolutamente ku no.
ETA UN PAN DI DIOS:
Hij is een goedhartig mens.
93...”
|
|
| 15 |
 |
“...tambe tabata usa e ekspreshon aki den nan wega di malbu, ora un ku ta hunga bon ta gana tur malbu of ninichi di e otronan ku ta hunga menos bon. Hij laat weinig of niets achter voor anderen.
KOME HARINA, BISTI BAR.
Het meel opeten en de verpakking dragen.
Vroeger werd meel verscheept in vaten, maar tegenwoordig in zakken. In dit geval de zak waarin het meel verpakt wordt.
E ekspreshon aki ta bini for di tempu di katibu f for di tempu ku kos tabata masha malu na Krsou i ku hendenan no tabata gana kasi nada. Tabata kustumber ku e hendenan tabata kumpra saku di harina bash pa traha kamisa, karson i karson dja-bou ku nan, i di ei e ekspreshon negativo aki ta bini. E aa aki kos ta pinta malu, ma Dios laga e situashon penoso aki no bolbe nunka mas. De la manera ku e hendenan pober tabata kumpra e haria pa nan kome i e saku (bar) pa nan bisti. For di sakunan nan tabata kose paa pa nan bisti.
NA BOKA DI FRNU PAN A KIMA:
Het brood is aan de mond van de oven verbrand.
E pan tabata horn i kla pa saka...”
|
|
| 16 |
 |
“...SUKU NO SA GABA SU KURPA:
Suiker prijst zichzelf niet.
No ta bunita pa un hende gaba su mes kurpa, laga esei pa un otro hende hasi. Na Hulandes: Eigen roem stinkt. Un otro nifi-kashon pa e ekspreshon aki ta: Ku suku no sa gaba kon dushi e ta i esaki ta na Hulandes: Goede wijn behoeft geen krans.
Na Papiamentu tur dos tin kasi mesun nifikashon, ku un hende no mester gaba su mes kurpa.
MAS SKUMA KU CHUKULATI:
Meer schuim dan chokolade.
Na Hulandes: Veel geschreeuw maar weinig wol.
Hopi buya, ma nada konkreto.
BARIKA NO SA YAMA DAN KI:
Een buik (maag) zegt nooit dank je wel.
Men houdt nooit op met eten.
Hende no sa stop di kome, pasobra djis despues ku bo a stop di kome, bo ta bolbe haa hamber i bo stoma ta bolbe pidi kuminda.
BARIKA DI HENDE TA UN BAR SIN BOM:
De buik van een mens is als een vat zonder bodem.
Nunka bo barika tin basta, kada bes bo mester kome.
Tur e dos proverbionan aki ta trata di hende i tur dos tin e mesun sentido. Meskos ku no por yena un bar sin bom, meskos ta pasa ku...”
|
|
| 17 |
 |
“...
SI BOYO TIN MANTEKA, KASKA LO LOMBRA:
Als een taart (boyo is een soort taart) vettig is, dan zal de buitenkant glimmen.
Ah je t goed maakt, dan zullen anderen ervan kunnen profiteren.
Si kos ta bon pa bo, probablemente lo bo duna un ruman f un bon amigu di bo tambe algo af pa nan tambe selebra hunto ku bo.
E proverbio aki tambe ta trata riba kome dushi f kos dushi, ma na un manera espesial. E aparishon di e kosnan dushi ya ta pone un relashon agradabel ku otronan. Tin un otro proverbio ku ta kasi meskos: Biba ku hende i muri ku Dios.
106...”
|
|
| 18 |
 |
“...ma riba un dia nan lo paga esun ku a hasi nan e malu.
Podiser no ta maan ni otro luna, ma un dia nan turno tambe ta yega. Tin mas dia den aa ku tin siman, ke men: Awe bo a hasi mi malu, mi no ta hasi nada pero e kos no a kaba awe un otro dia lo mi haa bo i saka mi sla.
E proverbio aki ta otro for di Kada kochino tin su sabado pasobra aki ta suerte ta konta, mientras ku tin mas dia den aa ku siman, ta riba un dia i kon bo ta hasi e, bo ta warda ora bo chns pa turna vingansa yega. E resultado ta kasi meskos.
MI NO TIN KUENTA DI DUNA BO:
Ik heb geen rekenschap af te leggen van wat ik doe.
Ta for di bo kuenta kiko mi ke hasi. Esei ta mi asuntu.
LAGA MI BIBA MI BIDA:
Laat mij mijn leven uitleven.
Mi no ta mishi den bo asuntu, no mishi ku di mi. Mi ta hasi manera mi ta haa ta bon i abo ta hasi manera bo ta haa ta bon; ni un di dos tin kuenta di duna otro i nos ta keda mes bon amigu.
TON PLATON TA HUNGA SU WEGA, KADA UN TA HUNGA DI NAN:
Ton Platon speelt zijn spel, iedereen speelt het zijne.
Kada...”
|
|
| 19 |
 |
“...ma riba un dia nan lo paga esun ku a hasi nan e malu.
Podiser no ta maan ni otro luna, ma un dia nan turno tambe ta yega. Tin mas dia den aa ku tin siman, ke men: Awe bo a hasi mi malu, mi no ta hasi nada pero e kos no a kaba awe un otro dia lo mi haa bo i saka mi sla.
E proverbio aki ta otro for di Kada kochino tin su sabado pasobra aki ta suerte ta konta, mientras ku tin mas dia den aa ku siman, ta riba un dia i kon bo ta hasi e, bo ta warda ora bo chns pa tuma vingansa yega. E resultado ta kasi meskos.
MI NO TIN KUENTA DI DUNA BO:
Ik heb geen rekenschap af te leggen van wat ik doe.
Ta for di bo kuenta kiko mi ke hasi. Esei ta mi asuntu.
LAGA MI BIBA MI BIDA:
Laat mij mijn leven uitleven.
Mi no ta mishi den bo asuntu, no mishi ku di mi. Mi ta hasi manera mi ta haa ta bon i abo ta hasi manera bo ta haa ta bon; ni un di dos tin kuenta di duna otro i nos ta keda mes bon amigu.
TON PLATON TA HUNGA SU WEGA, KADA UN TA HUNGA DI NAN:
Ton Platon speelt zijn spel, iedereen speelt het zijne.
Kada...”
|
|
| 20 |
 |
“...ku no tabatin katibu mas, gobiernu tabata permit e pueblo pa balia tambu blo den siman di Pasku i aa nobo so. Despues di tres Rei, no por a toka tambu mas i polisnan tabata kana stop tur fiesta di tambu. Algn aa pas fiesta di tambu na publik a bolbe bini na moda i awor nan ta konsider e tambu i e balia di tambu komo folklor. E proverbio aki ke men ku bo mester bai ku tempu; bo mester sa kon adapt bo mes na kustumbernan di kada tempu. Aanpassen of met de tijd meegaan.
Antianonan ta gusta balia i kasi tur ta balia masha bon mes i nan moveshon ta masha ritmiko. Den a balianan aki atras di e balia-do ta hunga un papel importante, i ta muchu mas movibel ku atras di nan kolega Oropeano.
Bunitesa di un muh Antiano ta su atras, ku no mester ta muchu chikitu. Pa bunita ku un kara ta, ta e parti patras i su pechu-nan ta hala mas atenshon. Esaki ta kontrali na Oropeanonan ku ta trata di skonde e parti patras di un muh den modanan di bisti, pero ku ta eksib su pechunan mas tantu.
Un otro balia ku tambe...”
|
|
