| 1 |
 |
“...kaminda pampuna ta plant pa nan duna nan kontribushon na e ambiente. Si bo no ke tin gera ku lagadishi, no planta pampuna of bonchi kontra di trankera.
Bo por kombersa kon duru ku bo ke Temperamentu den e region aki no ta wrdu konsider komo sin manera manera na kalke otro parti di mundu. Un hende ku ta hoga den poko awa, ta rabia lih, pero esei ta un kos di nada ku no ta pasa ku fre-kuensia.
Bestia tin tur kaminda. Naturalmente tambe den proverbionan. Ma nan ta usa un makaku den relashon humano mas tantu ku nan ta usa bestianan di laman.
Un makaku ta hunga ku su yu, te ora e saka su wowo. Naturalmente bo no mester laga e asuntu aki yega asina leu. Ni ku komementu. Oh, e kome i bebementu, esei ta asina dushi i otro hende tambe por gosa huntu; Si boyo tin manteka, kaska ta lombra. I den kompania ku otro hende semper filosofa di relashon humano tambe ta ei. Por sherto semper e ta presente, maske ku ami a traha un rbrika apart di e. Meskos ku mi a tra-ha un di kuminda. Guiambo bieu a bolbe...”
|
|
| 2 |
 |
“...BESTIA: DIEREN:
BAKA TA MURI BAI LAGA TRABOU PA KUERU:
De koe stierf, maar liet het harde werk achter voor de huid.
Literalmente; despues di morto di e baka nan mester kurti su kueru pa traha artikulonan di kueru manera sol di sapatu, faha etc. Muri i laga trabou duru pa otro hende hasi. Por ehem-pel. Laga un tstament ku hopi problema atras f tur e gastu di deramentu f hopi debe pa esnan ku a keda atras.
BAKA TINSEBU:
De koe heeft vet. Hij is goed bij kas.
Kos ta bon pa bo. Bo tin hopi plaka.
Meestal onder vrienden gezegd. Amigunan ta chansa ku otro di e manera aki, ora un di nan tin plaka serka di e.
WARDA TE ORA BAKA HOGA NA POS PA DMPEL E:
Wachten totdat de koe verdronken is, alvorens de put te dempen.
Warda pa hasi un mehorashon te ora un desgrasia a sosod. Kompara e vershon hulandes: Ora e bis a hoga, nan ta dmpel e pos.
PA BAKA BIRA BIS, MIH E BAI PLENCHI:
Voordat een koe weer een kalf wordt, is het beter voor haar om geslacht te worden.
Ta miho bo muri, ku kumins traha di nobo na...”
|
|
| 3 |
 |
“...tin dol rnt su kurpa. Naturalmente ta un chiste, pasobra ni morkoi tin pluma i ni lora tin skupi.
UN MAKAKU TA HUNGA KU SU YU TE ORA E SAKA SU WOWO:
Een aap speelt met zijn jong (kind), totdat hij de ogen eruit haalt.
E ta sigui hunga ku e yu te ora sosod un desgrasia. Kompar e proverbio Hulandes: De kruik gaat te water tot hij barst. Den un di e biahanan si kos ta bai malu.
Splikashon: Makaku ta gusta tofer i esei por yega muchu leu. Meskos por bisa di un mucha hmber ku ta kuri su brmer muchu duru den trafiko. Tambe di un hende ku pa tempu largu ta okup su mes ku kosnan peligroso, mediante di kua e por perd algu ku e ta stima. E ta hunga ku su bida.
BAKOBA PA KOHE MAKAKU: Bananen om apen te vangen.
48...”
|
|
| 4 |
 |
“...e ora si por tuma medidanan di prekoushon. Preveni ta mih ku kura. Ta mih soport algu awor, ku despues bo haa bo den un kamisa di onsebara.
Notabel ta ku no ta e parti rashonal, ma e aspekto emoshonal di mira dilanti ta wrdu aksentu.
E PARSE MULA MACHU:
Zij is een ruwe forse vrouw.
Un muh ku parse un mula machu ta un muh grandi, gordo i ku hopi forsa, i ku un manra brutu.
ETA MULA MACHU:
Een vrouw die niet baren kan.
Mula is een muilezel.
Ta konos ku den tropiko nan ta usa mula pa traha trabou duru i pis. Mula tin e forza i grandura di kabai i e resistensha di buriku, loke ta hasi e un animal ideal pa un klima kayente manera di nos. Mula mes no ta haa yu, e ta un produkto di un kabai ku un buriku muh. Pa e motibu nan ta yama un muh ku no por haa yu, un mula machu.
E TA UN MUSKITA MORTO:
Ze is een dode vlieg. Zo wordt een persoon, die nergens plezier in heeft, genoemd. (Futloos)
Mosca muerta (dode vlieg) wordt in ons nabuur land veel gebruikt.
51...”
|
|
| 5 |
 |
“...di su plaka ta anda den hendenan di kategoria i no ke konose su amigunan di antes mas. Un hende asina nan ta bisa: su kabes a susha. Kompar: nouveau riche.
KABESDURU:
Hard Hoofd.
Un mucha ku un kabes duru. = Un mucha ku no por sia na skol.
KABES DI PALU DI MAISHI:.
Hoofd van maisstokken. Een vergeetachtig mens. Un hende ku ta lubid tur kos. Un lubidad.
KABES A SUSHA:
Hoofd is op hol geslagen.
Un hende ku di repente a bira riku i awor no ke konos su amigunan di antes, su kabes a susha. Kabes a susha no ke men ku el a bira loko, ma si ku e ta hasi kos di loko of ku ta pretend di ta un kos ku e no ta.
SIN KABES, SIN PIA:
Zonder hoofd, zonder voet. Het raakte kant noch wal.
E no tin ni kabes ni pia. Un kos sin kabes sin pia. El a konta un kos sin kabes sin pia. El a konta un kos ku bo no por saka nada af. (Un kos ku no tin nada di hasi ku e asuntu).
78...”
|
|
| 6 |
 |
“...i no tin ningn otro nifikashon. E no tin nada di hasi ku sint di e hende. Un hende ku un frenta asina por ta blanku of di kol, aunke ku tin mas hende di kol ku frenta di tutu ku hende blanku.
Tutu ta un sorto di funchi traha di haria di funchi, suku i bon-chi ku pida karni sa aden. Su kol ta bruin i nan ta saka e for di wea ku un kalbas den un forma rond i bol. Kompar e ku un bol di funchi.
OREADURU:
Harde oren. Niet willen luisteren.
Un mucha orea duru. Een jongen die niet luisteren wil.
E palabra Hulandes hardhorend no ta meskos ku orea duru. Hardhorend ke men un hende ku no ta tende bon. Poko surdu.
BOKA DUSHI:
Zoete mond. Lekkerbek.
E ta un boka dushi. Hij houdt van goed en lekker eten, of hij houdt van snoepen. E ta gusta snup.
Boka dushi = Mooi praten.
Ku boka dushi bo ta saka shimaron for di mondi. Met mooie woorden krijg je veel gedaan.
KOS DI BOKA DUSHI:
Dingen van een zoete mond.
80...”
|
|
| 7 |
 |
“...aankomen, om deze toe te roepen: bin kontra mi man wat betekent, je bent de eerste die vandaag wat bij mij koopt.
Tambe ora un tienda f pakus habri nan porta mainta, e prom hende ku a bin kumpra kos ta e hende ku a kontra man ku e doo. Nos man no sa kontra tin henteramente un otro nifikas-hon. Onze handen ontmoeten elkaar nooit heeft een heel andere betekenis en betekent: zij krijgt nooit wat van hem of visa versa. Zij geven elkaar nooit wat. Nunka nan no sa duna otro nada.
MAN DURU:
Harde handen. Gierig.
Su man ta masha duru = E ta masha pichiri. Nunka e no ta duna nada.
Hij (zij) is erg gierig. Hij (zij) geeft haast nooit wat weg.
81...”
|
|
| 8 |
 |
“...BURIKU DI WELA:
Ezel van grootmoeder. (Un Maria porkosushi)
Un persona ku mester traha e trabounan duru. Un muh ku na kas ta e so mester traha tur trabou di kas. Pues un hende asina ta yama su mes un buriku di wela. (De ezel van grootmoeder). Segn beibel: E no ta un Maria, sino un Martha.
HENDE DI TERA FRIU:
Mensen van het koude land.
Generalmente nan ta yama e Hulandesnan ku ta biba i traha aki hende di tera friu. Den boka di pueblo e Hulandesnan yama makamba tambe. Naturalmente e ekspreshon aki ta aplikabel pa tur hende ku ta bini for di Oropa of Amerika del Norte.
HENDE DI TRAS DI AWA:
Mensen van achter het water. Buitenlanders.
Pueblo ta yama tur hende ku ta bini for di un otro tera, hende di tras di awa. Mensen van overzee.
HENDE LUANGU:
Mensen uit Luangu.
Luangu is of was een stukje van Afrika;
Hende luangu ta hendenan ku ta bista paa di hopi kol ku no ta pas ku otro, ku ta hasi nan keda strao i notabel.
83...”
|
|
| 9 |
 |
“...eksist i nan no ta tende loke hendenan ku sa ta bisa i nan no ta preokup ku nan tampoko. Tin hopi Hulandes, ku despues di hopi aa di eksperensia te ainda no por kom-prende e kosnan ei.
SI KAS DI BO BISIA TA NA KANDELA, KUIDA DI BO:
Als het huis van je buurman in brand staat, zorg voor het jouwe.
Paga tinu riba bo mes asuntunan. Ora nan ta reorganis un negoshi i trahadornan ta haa retiro pa baha gastu, bo tin di hasi tur bo esfuerso pa nan ten bo na trabou. Hopi trahadornan ta kuminsa traha mas duru pa bini na remarka. Loke tin biaha ta resulta nt kontrali. Pasobra nan ta produsi muchu mas ku na e momentu ei tin mester i nan ta haa nan retiro tg.
118...”
|
|
| 10 |
 |
“...palabra kani ta nifika, mi no sa. Loke mi ta saka for di e proverbio aki ta: Esun ku duna algu, por spera algu. Yuda mi pa mi yuda bo. Esun ku hasi bon, por spera bon. Esun ku hasi bon, bon ta pa e, tin un otro nifikashon.
PAPIAD DI BERDAT NO TA HAA STUL PA SINTA:
De spreker van de waarheid krijgt geen stoel om te zitten.
Iemand die de waarheid spreekt is niet welkom.
Esun ku ta papia berdat no ta bonbini. Al kontrali, nan ke pa e bai ei fo mas pronto posibel, pasobra berdat ta pika lenga. Berdat ta duru pa tende.
ESUN KU HUNGA KU KANDELA, TA KIMA SU DEDE:
Hij die met vuur speelt, brandt zijn vingers.
Si bo papia f hasi un kos ku no ta permit, bo ta haa bo den hopi trbel of bo ta pega un barku, ku por kous bo hopi kibra-mentu di kabes.
SALI FOR DI PANCHI KAI DEN KANDELA:
Van de pan in het vuur vallen.
Di malu en peor. Na Hulandes tin dos ekspreshon ku ta nifika meskos.
Van de regen in de drop en Van de wal in de sloot.
Tur dos ta nifik: di malu en peor.
119...”
|
|
| 11 |
 |
“...pasa e brg ora nos yega na e.
Un otro proverbio na Papiamentu ku ta kasi meskos ta: No konta bo puitunan prom ku nan nase.
EL A BIRA RIBA E MESUN PIA:
Hij is op het zelfde been teruggekeerd.
Hij is onverrichter zake teruggekeerd.
Mesora el a bai bk, sin warda ni un ratu.
EL A KAI SINT DEN MANTEKA:
Hij is in de boter gezeten gevallen.
Hij viel met zijn neus in de boter.
Un yonkuman pober ku kasa ku un mucha muh riku, a kai sin-t den manteka. Tambe un hende hmber ku a bai dilanti dor ku el a traha duru.
140...”
|
|
| 12 |
 |
“...Een beetje redelijk blijven.
Ora un hende hasi un kos of manda un otro hasi un kos ku ta poko duru, nan ta bisa e hende pone man na bo kurason.
Bai ku poko mas piedat.
SU KURASON TA MASHA DURU:
Zijn (haar) hart is van steen.
Niets kan hem (haar) ontroeren. Nada no ta emoshon e paso-bra su kurason ta masha duru. (di piedra).
PALABRA NO POR KIBRA WESU, MA NAN POR KIBRA KURASON SI:
Woorden kunnen geen beenderen breken, maar wel harten. Met harde woorden kan men het leven van iemand degelijk zuur maken. Ku palabra bo por daa un hende su bida por kompleto. Molesti un hende su kurason.
BUNITA PA SU DOO:
Mooi voor zijn eigenaar.
Als men van een begrafenis thuis komt en de mensen thuis vertelt hoe mooi alles was gegaan, b.v. de doodkist, de bloemen, het graf of de begrafenis zelf, dan zegt een van de toehoorders bunita pa su doo. Men wil met de dood niets te maken hebben.
Si un hende kaba di dera un morto i konta su hendenan di kas kon bunita tur kos a bai, un di nan ta rosponde bunita pa su doo...”
|
|
| 13 |
 |
“...HE IS STILL GOING STRONG:
Hij is nog kras.
Te ainda e ta duru.
156...”
|
|
