1 |
|
“...Pa bon ku bo ta wak bo snnan, di un of otro manera tg bo ta-gasta e. Loke bo spar di e banda aki, bo ta gasta na e otro banda.
NO TIN AWA PA LABA E:
Er is geen water om hem te wassen.
Niets kan hem meer redden.
No tin skapatorio pa e mas. Ta un milager so por yuda e.
EL A KOHE AWA BLOU:
Hij heeft blauw water gepakt.
Hij is de pineut. Hij is de sigaar.
El a frega, no tin awa pa laba e mas.
KU AWA NA WOWO:
Met water in de ogen. Met tranen in de ogen.
Ku awa na wowo el a bini serka mi. Met tranen in de ogen, kwam zij bij mij. Met de ogen vol tranen.
AWA A BAI LARGU:
Het heeft al een hele poos niet geregend.
Ya ta basta tempu ku awa no a kai.
AWADILALI:
Slappe koude koffie. (slootwater).
15...”
|
|
2 |
|
“...Hende no ta kambia fasilmente; manera el a lanta, asina e ta keda.
TRABOU TA BON PA BURIKU:
Werk is goed voor ezels.
Kompara: Trabou ta bon pa hende bobo = Werken is voor de dommen.
Pakiko kansa bo kurpa, ora ku di un f otro manera tambe bo ta bini kla sin kansa bo kurpa = Liever lui dan moe. Ta mih bo ta floho, ku kans.
BURIKU MESTER TRAHA PA KABAI KOME:
Ezels dragen de haver en de paarden eten ze op.
Su nifikashon ta: Mester tin bobo, pa sabi por biba.
BOS DI BURIKU NO TA YEGA SHELU:
De stem van een ezel wordt niet gehoord.
No preokup bo kabes pa loke hende bobo (paganu) papia di bo pasobra nan bos no ta yega shelu. Tambe ora un hende di mala fe, desea bo un kos malu, bo por usa e proverbio aki.
SI BO A NASE BURIKU, BO NO POR BIRA KABAI:
Eenmaal ezel geboren, wordt nooit een paard.
Ook: als je voor een dubbeltje geboren bent, bereik je nooit een kwartje.
Un hende nasi bobo, nunka por bira sabi. Manera bo ta, asina bo ta keda. Esun ku a nase buriku, no por muri kabai.
22...”
|
|
3 |
|
“...hende ku semper ta kla pa yuda otro. Tambe un hende ku ta kumpli ku su deber i semper ta hasi su trabou bon.
E TA UN GAI BIBU:
Hij is een levende haan. Hij is een slimme vogel.
E ta un persona ku semper bo mester tene kuenta ku ne. E ta un hende ku tur momentu por kohe bo un kara abou.
UN GAI KU NO KANTA, TIN UN KOS DEN SU GARGANTA:
Een haan die niet kraait, heeft iets in de keel.
Na Spa: Un gallo que no canta, tiene algo en la garganta.
Nan ta usa e proverbio aki, ora ku un hende ku semper den un reunion tin e ultimo palabra, e biaha aki pa un f otro motibu deskonos no a habri su boka. Den un kaso asina e ta duna di pensa ku ta intenshonalmente e ta keda ketu, pa motibu ku tin un kos ta stroba e di papia of ku e ta skonde algu, ku otro palabra e no ke pa nan mira e parti patras di su lenga.
Nan a yega di usa e proverbio aki den un reunion di Staten di Antias Hulandes den un diskurso di despedida di e Griffier na aa 1978. El a refer na un miembro di Aruba, ku semper ta kla pa reakshon riba...”
|
|
4 |
|
“...ta usa awa komo sim-bolo di skarsedat.
Ta kustumber di un galia pa grawat den tera te ora ku su ala i plumanan ta yen yen di tera i e ora ei e ta sagud su alanan (e ta bati su alanan) te ora tur e tera sali i e ta keda limpi. Esaki nan ta yama galia ta laba su kurpa ku e awa ku e tin.
KOMEDO DI WEBU, NO SA LOKE SANKA DI GALIA TA SINTI:
Iemand die een ei eet weet niet wat de kip heeft doorstaan.
Tras di algu masha fasil, hopi biaha ta sinta algu masha difisil. Ehmpel: Un persona ta splika un kos kla i simpel, pasobra el a tuma e molster pa studia e largu i bon. Un hende ku ta papia ku fasilidat, a prepar su mes bon prom.
Un hende ku a haa un herensia, ta malgasta e fortuna mas fasil ku e persona ku mester a traha pa e.
25...”
|
|
5 |
|
“...GALIA SAKA DJENTE:
Wanneer kippen tandjes krijgen. Als de kalveren op het ijs dansen.
Na bon papiamentu dia galia saka djente ke men nunka mas.
BAI PISKA GUENGU:
Guengu is Cancer moerus.
Ga maar een zeekrabbetje vissen.
Loop naar de maan.
Guengu ta un kangreu di laman. Su kol ta shinishi skur i kasi semper bo ta haa e ta kuri riba barankanan kontra di laman. Hende ta usa nan pa as. Segun e bestianan aki ta krese, nan ta troka nan kaska; nan ta sali for di nan kaska bieu ora ku e kaska nobo ta kla. E kaska bieu ta keda tras riba baranka hint i ora solo a seka e, su kol ta kambia, pero e ta masha brs i ta kibra masha lih. Na momentu ku e guengu sali for di su kaska e ta moli i kasi no por kana, pero despues di un ratu e ta seka i sigui su bida normal. Manera mi a bisa mas ariba, piskadonan ta usa e pa piska, e proverbio ta manda bo bai piska guengu, loke ta nifika bai na mierd.
E TA PARSE UN GUEPI SIN MONDONGO:
Hij (zij) lijkt op een geep zonder ingewanden.
Guepi is een platte lange vis....”
|
|
6 |
|
“...NO TIRA PUSHI RIBA KACHO:
Men moet geen katten op honden gooien.
No trata di brua tera f mih bis, un hende no mester tira un kos den otro. Si un hende no por bini kla ku un kontesta, semper e ta trata na evita e pregunta korekto, dor di purba pa kon-test un otro.
KACH KU TA GRITA, NO SA MORDE:
Honden die blaffen, bijten niet.
Blaffende honden bijten niet.
Ora un hende yega na kas di un otro hende i e kachnan ku-minsa grita, e ta sa ku e kachnan aki no sa morde. Awor e pregunta ta: Esun ku a yega na e kas sa awor ku e kachnan aki no ta morde, pasobra nan ta grita, pero e kachnan mes sabi e proverbio aki ku pasobra nan ta grita, nan no ta morde.
E proverbio aki por wrdu us pa hende. Hopi bes bo ta haa un mucha hmber ku yen di formalidat ta broma kiko e por hasi f sa hasi, ma ora e okashon pa mustra su balenteria yega e ta hala atras f bai skonde i laga un otro salba e situashon.
YU KUIDA BO KURPA, KAIMAN TA NA BOKA DI RIU:
Kind pas op, want de kaaiman ligt in de riviermond.
Meisjes opgepast...”
|
|
7 |
|
“...ku e situashon aki a kambia i ku awor kasi no ta papia di shon mas.
NAN TABATA MANERA SALDINCHI NA BLEKI:
Zij waren als haringen in een ton.
Ora ku hopi hende ta biba den un kas chikitu huntu, nan ta usa e proverbio aki. Promenan aya nan tabata yama e Arabirnan ku a bini Korsou i ku tabata okup nan ku kumpra i bende sombr di kabana Arabir na bleki, pa ki motibu mi no sa.
ETA MANERA UN SKORPION DEK:
Hij is als een schorpioen met jong.
E ta masha shagrein. Hij is een chagrijnige vent. E ta para kla, pa ken ku pasa banda di e, e pika.
59...”
|
|
8 |
|
“...lo hasi tal i tal pa bo-sonan. Ta mas of menos pa avis e pueblo botador ku ta wega nan ta hasi ku boso. Na Hulandes nan ta bisa: Veel beloven en weinig geven, doet de gek in vreugde leven = Primint hopi i duna poko, ta hasi un loko biba kontentu. Paga tinu mi bon hendenan, 110 laga nan kohe bo den nan gaamentunan. Un sloke ta parse e para Hulandes patrijs ma sloke ta kana mas tantu ku e ta bula, i ta ora e spanta so e ta bati su ala i bula.
Pareu ku un yu di sloke sali for di webu, mesora e ta kla pa kana i kuri, ma pa bula si e mester warda te dia su alanan haa plu-
Politikonan Antiano ta duna fiestanan grandi durante di kampaa unda tin hopi promesa i bibida na gran kantidat. En kambio na Hulanda politikonan ta duna promesanan so. Den tur dos kaso ta e hendenan ta keda ku e wayaba. E manera ku e proverbio aki ta kuminsa, sloke di, esta ku ta un bestia ta papia, bo la haa mas bes den proverbionan antiano.
SLOKE DI: MIHO FLAKU NA MONDI KU GORDO NA KAS.
Een patrijs zegt: Beter mager in het...”
|
|
9 |
|
“...e morto a para, pa kuminda e famia muhenan, ku no a bai tras di morto.
LABA MAN:
Handen wassen.
Esaki ta un ekspreshon espesial pa e hendenan ku despues di un deramentu ta bai kas di famia di e morto, pa kuminda e famianan ku no a bai dera. Semper tin un kmchi ku awa i habn i un serbt kla pa e hendenan laba nan man. Tambe nan ta haa un beter. Pues laba man den e sentido aki, ke men laba man, dal un beter i kumpli ku un deber ku e famianan di e di-funtu.
KABES GRANDI:
Groot hoofd.
Iemand die veel weet.
Un hende ku sa hopi kos.
Nan ta hasi e kabes grandi. Zij doen alsof hij de grote baas is.
KABES BASH:
Een leeg hoofd. Een domkop.
Un hende ku no sabi nada.
KABES A SUSHA:
Hoofd is vuil geworden.
Un hende ku ta broma kon bon sal e ta, mientras tur hende sa masha bon ku no ta asina. Mayora di biaha ta trata di un hende ku tabata pober i ku di un moda f otro a bini na plaka i pa via
77...”
|
|
10 |
|
“...grandi ku ne. Esnan ku por, por; esnan ku no por, no por. Ils que peut, peut; ils que ne peut, ne peut pas.
TUR SHIMARUKU TA ECHU:
Alle kersen zijn rijp.
Alles is in kannen en kruiken.
Shimaruku is een Curaaose kers.
E ta krese den mondi, i tempu di aa ora awaseru ta kai mondi ta ful di shimaruku i tur su palunan ta kra di e frutanan; Pero pareu nan echa i si no kita nan for di nan palu, su manese mes, tur ta kai for di nan palu.
Ku e ekspreshon aki un hende ta duna un otro di konos, ku tur kos ta kla pa kalke eventualidat.
89...”
|
|
11 |
|
“...ta mustra e kreensha ku Dios ta determin destinu di hende. Pa malu ku kos ta na e momentu aki, kos lo drecha.
DIOS TA MAS GRANDI KU SU KORONA:
God is nog groter dan zijn kroon.
Atrobe palabranan di konsuelo den tempu di berans ku speran-sa ku kos lo drecha.
DESPUES DI DIOS, DIOS MES:
Daar is niemand groter dan God.
Alweer woorden van mensen met een sterk geloof in God.
Atrobe palabranan di hendenan ku un fe fuerte den Dios. Kos tabata berdaderamente malu, nan mes no tabata sa kon hasi pa bini kla, ma e fe ku Dios lo yuda a triunf i kos a drecha.
DIOS TA KRIA BICHI BOU DI TERA:
God laat wormen onder de grond leven.
Pa Dios tur kos ta posibel, hasta bichi ta keda biba bou di tera. Dios ta perkur pa tur kos, hasta esun di mas imposibel, basta bo ta kere Firme den E. Krsou tabata un Isla chikitu den laman Karibe, ma su hendenan tabata kere den Dios i straeronan tabata hasi bofn di nan ku e ekspreshon: Serka Dios i na Krsou tur kos ta posibel. Bij God en op Curaao is alles mogelijk.
92...”
|
|
12 |
|
“...Un hende ku masha bon kurason i ku semper ta kla pa yuda tur hende den kalke apuro ku nan ta den, nan ta yama un pan di Dios.
DIOS NO TA NA SOO:
God slaapt niet.
Si bo trata un hende malu f perhudik un hende, nan ta bisa: Dios no ta na soo, e ta mira tur kos i un dia sin bo ta spera lo bo haa bo kastigu.
DIOS HIBA NAN KU BON:
God behoede hen onderweg.
Un deseo, ku bisia i amigunan ta usa ora un di nan amigu f famia ta bai biaha f bai biba na un otro tera. Dios hiba nan ku bon tambe ta us na yamamentu di ay, ora bo yunan ta bai i bo no sa ki dia bo ta mira nan atrobe.
MANERA TIN UN DIOS:
Zo waar als er een God is.
Manera tin un Dios, lo mi paga e pa e malu ku el a hasi mi.
Esaki ta un di e poko proverbionan na Papiamentu ku nan ta usa nmber di Dios pa renkor f pa tuma vengansa. Pasobra beibel ta sia nos, ku si bo rabia ku un hende den dia, trata na hasi bon ku ne prom ku bo bai drumi.
AWE TE AINDA MI NO A PURBA SALU DI DIOS:
Vandaag heb ik nog geen zout van God geproefd....”
|
|
13 |
|
“...SHELU I TERA A HASI UN HURAMENTU KU NADA NO TA KEDA SKOND:
Hemel en aarde hebben een overeenkomst, dat niets geheim zal blijven.
Kon skondi un hende hasi un kos, semper e kos ta bini na kla. Un otro proverbio tipiko di Krsou unda nan ta supon ku tur hende sa bida di tur hende. Nan ta gusta papia i konta otro tur loke ta pasa den nan bario.
Si bo konta un hende un redu i bo pidi e pa no konta e mas aleu, bo por tin sigur ku e lo plama e notisia.
Un otro ehmpel palpabel ta, si un seorita sali na estado su famia i e mes ta trata tantu ku ta posibel pa otro hendenan no haa sa, ma despues di poko luna e barika ta kuminsa krese i kon ta hasi e ora ei pa ten skond mas.
SOLO TA SALI TANTU PA HUSTU KOMO PA PEKADOR:
De zon schijnt zowel voor de rechtvaardigen als voor de zondaren.
Solo ta sali pa tur hende, tantu pa hende bon komo pa hende malu, tur tin e mes derechi. Esaki no ke men ku esnan ku hasi malu no ta haa nan kastigu. Nan kastigu ta tras, ma awor aki nan ta gosa di e solo huntu ku e hustu...”
|
|
14 |
|
“...tabata gana kasi nada. Tabata kustumber ku e hendenan tabata kumpra saku di harina bash pa traha kamisa, karson i karson dja-bou ku nan, i di ei e ekspreshon negativo aki ta bini. E aa aki kos ta pinta malu, ma Dios laga e situashon penoso aki no bolbe nunka mas. De la manera ku e hendenan pober tabata kumpra e haria pa nan kome i e saku (bar) pa nan bisti. For di sakunan nan tabata kose paa pa nan bisti.
NA BOKA DI FRNU PAN A KIMA:
Het brood is aan de mond van de oven verbrand.
E pan tabata horn i kla pa saka for di frnu i mientras nan tabata saka e, den boka di frnu el a kima. Ku otro palabra tur kos tabata bai bon, te ku ltimo ora a pasa un kos ku a daa tur e trabou.
104...”
|
|
15 |
|
“...GAI BIEU TA TRAHA SPI STERKI:
Van een oude haan maakt men een sterke soep.
Oude mannen hebben meer ervaring.
Bo tin mas na un hmber bieu ku eksperensia, ku na un hoben ku awor ta bini sin ningn eksperensia di bida. Tambe riba tere-no seksual. Un hoben ta bini kla muchu mas lih mientras un hmber ku mas eksperensia ta bai ku kalmo i ta dura muchu mas. Tambe bo por usa e proverbio aki den otro forma, p.e. pa e sorto di trabounan aki bo mester di un hmber bieu ku mas eksperensia.
GUIAMBO BIEU A BOLBE NA WEA:
Oude jambo-soep is naar de pot teruggekeerd.
Guiambo ta un sorto di berdura, ku nan ta kushin na Krsou i yunan di Krsou ta gusta e masha. Straeronan no ta gusta e i ademas no por kome e ku nada otro sino funchi.
Un bon tradukshon ta historia a ripit su mes. Semper bai ta e mesun kansion. Mester keinta un spi friu. Si un pareha bai for di otro i despues di algn tempu nan bolbe hasi bon, ta guiambo bieu a bolbe na wea.
TUR KOS A KABA NA AROS I KOKO:
Aros is rijst en koko is kokosnoot.
Alle...”
|
|
16 |
|
“...prinsipalmente na kla, ku e muh ku bo ta biba ku ne tin un posishon menos previligi ku e seora kas. Si na Afrika tur e muhnan ku un hmber tin ta igual, pa e yu di Krsou ku ta sal for di Afrikanonan su muh kas ta bini na prom lug maske kuantu muh djaf e tin.
No ta nada strao, ku ora e muh kas konta e plaka ku su mar a duna e i a nota kuantu ya el a kita af, e ta zundra e otro muh f muhnan pa tur kos ku ta malu. Den e buki di Frank Marti-nus Arion ku yama Dubbelspel, bo por haa mira e relashon di plaka i e relashon matrimonial na Krsou. E eskritor ta duna un relato kla i sin ningn palabra bunita kon e situashon ta.
TA UN DESGRASIA A KOMPAA E:
Een ongeluk vergezelde haar. Een ongeluk is haar overkomen.
Ta un desgrasia a kompaa e. Asina nan ta bisa ora un mucha muh di bon famia i blanku sali ku barika sin ku e ta kas. Famianan tabata hasi tur nan esfuerso pa tene e kos ei skond i kasa e yu mas pronto ku ta posibel. Otro tabata manda e yu for di tera te ora tur kos a bini kla. Otro famianan tabata...”
|
|
17 |
|
“...tin mas yu ku diferente homber.
Te ora ku e muh tabatin un hmber so, hopi bes ta pasa ku e hmber aki ta pasa ei banda de bes en kuando. Di moda ku un pareha ku ta biba stdi ku otro, nan ta konsider komo un bon bib.
Kasamentu ta kita libertat di e muh. En kambio e hmber ta keda ku su libertat Sur-americano. Den un situashon asina no ta strao ku un bib asina ta hopi bes di apresi.
NO ZUNDRA MI, MI NO TA BO KOMBLES:
Scheldt me niet uit, ik ben je maitresse niet.
E proverbio aki tambe ta trese na kla, kuantu mas e muh kas ta sinti e riba e muh ku su kas ta biba ku ne.
Ma tambe kon nan ta aksept e muh djafo i di e lug humilde ku e tin for di famia di e muh kas. Tin yu di Krsou hopi ko-nos, ku pa aanan largu tabata bai teatro ku e muh ku e tabata biba ku ne, ma e hmber tabata bai sinta den palko, ma e muh tabata bai luneta f den palko tambe, pero algn mter tras di e hmber. E muh aki tabatin su lug, ma e tabata bini na di dos lug.
123...”
|
|
18 |
|
“...Na Hulandes: Het zijn twee handen op een buik =Nan ta dos man riba un barika.
UN MAN TA LABA OTRO I TUR DOS TA KEDA LIMPI f UN MAN TA LABA OTRO I TUR DOS TA LABA E KARA LIMPI LIMPI:
Een hand wast de andere en beiden blijven schoon of Een hand wast de andere en beiden wassen het gezicht schoon.
Un hende mester yuda otro, pa tur bini kla ku nan trabou.
EN BOCA CALLADO NO ENTRA MOSCA:
Den un boka ser muskita no por drenta.
In een gesloten mond komen geen vliegen.
Si bo no papia hopi, bo no tin muchu di kontest.
Si bo no bisa nada, bo no tin kuenta di duna ningn hende.
MI NO POR KRTA MI NANISHI I DAA MI MES KARA:
Ik kan mijn neus niet snijden en mijn eigen gezicht bederven.
Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht. Wie zijn neus niet schendt, schendt zijn aangezicht niet.
Na Papiamentu: Esun ku daa su nanishi ta daa su kara i esun ku no daa su nanishi no ta daa su kara.
Kon ku bo bira e, nifikashon di e proverbio aki ta, ku un hende no por hasi un kos ku ta kontra su mes. Un hende no...”
|
|
19 |
|
“...ta di mi, maan ta di bo. Awe bo tin suerte, ma no ta keda semper asina.
WAK Z:
Waken voor de vampier.
Segun tradishon Ez tabata un para of vampir ku tabata bini den anochi i kohe yunan ku a kaba di nase bai ku nan. Te na ku-minsamentu di siglo binti tabata kustumber ku hendenan tabata keda lant anochi pa wak Ez te dia ku e yuchi hasi ocho dia. Despues di ocho dia Ez no ta bini mas i e peliger a pasa i e yuchi a skapa. Tabata moda ku e hendenan tabata laga traha un bolo i buta un boter di bibida kla pa wakdonan di Ez. Awendia e kustumber el a bai for di moda.
Volgens de overlevering was de Ez een soort roofvogel of vampier die alleen op pasgeboren babies aast. Tot in het begin van de twintigste eeuw was het gebruikelijk dat men de wacht hield bij pasgeboren babies voor deze vampier totdat de baby acht dagen oud is. Daarna komt de vampier niet meer, en de baby is gered. Voor deze gelegenheid werd meestal een bolo (taart) gemaakt en een fles drank klaargezet voor de
137...”
|
|
20 |
|
“...Zij hebben jou kladboek opengedaan.
Nan a saka bo berdat na kla. Nan a konta kosnan ku bo a yega di hasi.
YUANA KU KOME LEU FOR Dl KAS TA MURI MAL MOR-TO:
Een leguaan die ver van huis zijn voedsel zoekt, sterft een verschrikkelijke dood.
Wie het gevaar zoekt zal erin sterven.
Esun ku ta buska peliger, ta haa su morto.
Un yuana ku bai buska su kuminda leu for di su kueba, ta kore peliger ku yagdonan ta tira e. Yuana ta un otro delikatesa ku ami personalmente no ta gusta. Alomenos sopi di yuana ta mas-ha gust aki na Korsou.
143...”
|
|