| 1 |
 |
“...AWA =WATER:
TRAHA DAM, WARDA AWA:
Een dam bouwen om regen op te vangen. Een appeltje voor de dorst. Pone un kos un banda pa maan.
Ta masha nesesario pa un hende krda riba dia di maan, ora ku e no por traha mas.
Si bo no traha dam, tur e awa ku yobe te kuri bai laman i bo ta keda sin awa. Meskos ta, si bo no pone un kos un banda pa maan ora bo bira bieu i no por traha mas, ta miseria so lo bo pasa, pasobra bo no tin nada pa pasa man aden.
E TA HOGA DEN POKO AWA:
Hij verdrinkt in weinig water.
Hij is gauw op zijn teentjes getrapt. Hij wordt gauw boos.
Poko kos ta daa su beis. E ta rabia masha lih; Pa un chin-chan kos e ta rabia.
AWA A PASA HARINA F E TA BOU DI SU AWA:
Meer meel dan water. Hij is boven zijn theewater.
Hij heeft meer gedronken dan goed voor hem is. Dronken.
El a bebe mas tantu ku ta bon pa e. E ta burachi.
LOKE NO BAI NA AWA TA BAI NA HARINA:
Wat men niet uitgeeft aan water, geeft mn uit aan meel.
Hoe je ook op je centen let, op de een of ander manier geef je het toch uit....”
|
|
| 2 |
 |
“...grandi ku na un hmber ho-ben. Un grupo di komedia a yega di trese un komedia masha grasioso bou di e titulo aki den Centro Pro Arte, nos teatro na-shonal.
UN GALIA TA LABA KU E AWA KU E TIN:
Een kip wast zich met het water dat zij heeft.
Rema ku e remanan ku ta na bo disposishon. Yuda bo kurpa. Kontrali ku por ehempel na Hulanda, nan ta usa awa komo sim-bolo di skarsedat.
Ta kustumber di un galia pa grawat den tera te ora ku su ala i plumanan ta yen yen di tera i e ora ei e ta sagud su alanan (e ta bati su alanan) te ora tur e tera sali i e ta keda limpi. Esaki nan ta yama galia ta laba su kurpa ku e awa ku e tin.
KOMEDO DI WEBU, NO SA LOKE SANKA DI GALIA TA SINTI:
Iemand die een ei eet weet niet wat de kip heeft doorstaan.
Tras di algu masha fasil, hopi biaha ta sinta algu masha difisil. Ehmpel: Un persona ta splika un kos kla i simpel, pasobra el a tuma e molster pa studia e largu i bon. Un hende ku ta papia ku fasilidat, a prepar su mes bon prom.
Un hende ku a haa un herensia, ta malgasta...”
|
|
| 3 |
 |
“...un diesplaka.
Ni polchi ni awa di Ref ta eksisti mas.
E PARSE MASBANGU KU A PASA ORA:
Hij lijkt op een vis (masbangu) die lang uit het water is geweest. Hij ziet er slecht uit.
Ora un masbangu a pasa ora ta nifika, ku e no ta fresku mas i ta mih no kome e. Un sial ku el a pasa ora ta ku su wowonan ta bira kora i su karni ta bira un poko moli.
MI TA BIRA GURUGURU DRENTA SU WOWO:
Dat zal ik nooit toestaan.
Gebruikt door vrouwen, wanneer ze achter komen dat een andere vrouw een oogje heeft op de man waarmee ze leven. Zo iets zullen ze nooit tolereren.
Muhnan ta usa e proverbio aki, ora nan haa tende, ku un otro muh tin un wowo riba e hmbernan ku nan ta biba ku ne. Gu-ruguru (Calandra Granaria) ta un insekto pretu ku ta biba den tur sorto di haria f bonchi ku a bira bieu.
29...”
|
|
| 4 |
 |
“...gelooft hem.
Ondervinding is de beste leermeesteres.
Tempu ku Ciro Kroon a sali for di e Partido Demokraat i a forma e partido P.S.D. (Partido Social Demokraat), e tabata bisa den reunionnan di su partida nobo ku D.P. no tabata sirbi. E tempu ei nan tabata bisa: Kere loke ku e kabaron aki ta bisa, pasobra e ta sal for di kuna di e partida aki. Pasobra si bo no por kere un hende asina ku a kaba di sali ei fo, kende bo por kere anto? Si un hende bini for di un kaminda ku e konose manera planta di su man, bisa un kos asina bo mester por kere e.
Ta un preuba palpabel. E ta sali for di e partida pasobra e partida ta hole stinki, i ademas e ta konta otro hendenan tambe ku e ta partida ta hole stinki. E proverbio aki ta duna oportunidat pa nan imagin pa via di desgustu i frustashon henteramente otro kos ku en realidat e ta. En todo kaso e proverbio tin un nifi-kashon profundu pa entrevista i palabranan di despedida i ta duna un bon okashon pa tende algu mas ku ta kustumber.
Na redakshon di un korant...”
|
|
| 5 |
 |
“...di berdat. Hopi aa pas tabatin un forleser ku tur mainta tabata bai hospital pa mira ku e dia ei no tabatin ningn morto pa e por kumins hasi e preparashonnan pa deramentu. Kasi semper tabatin un of mas morto, pero riba e dia aki no tabatin ningn i tristu nos hmber a sali for di hospital pa bai su kas. Na kaminda, un mucha hmber di mas f menos sinku f seis aa a ranka sali for di hanchi di Carthagena nt na momentu ku un outo tabata pasa. E mucha aki lo a muri sigur, si no ta pa un hmber ku a tira man riba dje i ranka e for di dilanti di e outo. E forleser i hopi otro hende a para mira e kos aki sosode i e forleser a bisa e hmber ku a salba e mucha su bida: mi amigu, bo a kita un bolchi for di mi boka. Asina atro-be nos por mira ku tristesa di un ta alegria pa otro.
MAS TANTU LANA UN KACHO TIN, MAS TANTU PRU-GA E TIN:
Hoe meer haren een hond heeft, hoe meer vlooien hij heeft.
Hoe ruiger de hond, hoe meer vlooien hij heeft.
Mas riku un hende ta, mas trabou komplika i kibramentu di ka-bes e tin...”
|
|
| 6 |
 |
“...manera ku nan ta ekspres e proverbio kontra di hende ta kambia masha pa e motibu aki. Na Hulandes e akusashon ta zona muchu mas fuerte: Ni un buriku ta asina bobo manera bo. Na papiamentu e ta zona muchu mas karioso: Turna e makaku pa ehempel, i sigur lo bo logra.
UN MAKAKU SA MASHA BON KI PALU E POR SUBI.
Een aap weet drommels goed in welke boom hij kan klimmen:
Un hende ku un krenchi inteligensha ta buska un persona ade-kuado unda sin muchu molster e por haa loke e ke. E sa na ki porta e por bati. Por ehmpel: E ta buska un chf ku no ta muchu strn.
Aki atrobe e parti positivo ta bini dilanti, mientras ku e parti negativo ta wordu desaprob.
Un makaku nunka lo subi un palu di sumpia.
50...”
|
|
| 7 |
 |
“...E tabata kana bai bini bon nervioso sin sa kiko e mester hasi.
MAS BAL UN PARA DEN MAN, KU SHEN DEN MONDI:
Beter een vogel in de hand, dan honderd in het bos.
Beter een vogel in de hand, dan tien in de lucht.
Mih algu ku bo tin sigur di e, ku hopi ku ta keda na promesa
ORA BO TA BOU DI PALU, BO MESTER WANTA KAKA DI PARA:
Wanneer je onder een boom staat, moetje de uitwerpselen der vogels opvangen.
Ora bo ta depende di hende, bo mester hasi manera nan ta haa ta bon.
Si bo ta traha pa un hende, bo mester por soport kaprichonan di bo bas. Loke bo bas hasi f bisa ta bon, pasobra abo mes no tin nada di papia.
Ingles nan di: The boss may not always be right, but he is always the boss.
MI NO SA TA KI PATU A BRUI E:
Ik weet niet welke eend hem gebroed heeft.
Ik weet niet waar hij vandaan komt noch wie hij is.
Nan ta usa e ekspreshon aki pa insult un hende ku nan no sa nada di su desendensha. Tambe nan ta usa e ekspreshon aki ora straeronan ku bini for di otro tera haa hopi akohida serka yunan di...”
|
|
| 8 |
 |
“...Aunke ku tur dos e bestianan aki ta masha fis, sinembargo e dos proverbionan aki ta kompletamente diferente i nan nifikashon tambe.
Kada ken ta mata su pruga na su manera ke men; Kada hende ta hasi un kos na un otro moda. Un hende ta hasi un kos di e moda aki i un otro hende ta hasi meskos na un otro manera i na fin tur dos tin rason of tur dos ta korekto. Mi por krda un anochi na un wega di kanasta, un amigu di mi tabatin di paga un kantidat di punto basta grandi di kastigu. E tabatin den su man hopi karta ku poko balor ademas dos tres kol kra ku ya ei e tabatin doshen punto. E tabata konta i bolbe konta su puntonan i tabata perdiendo hopi tempu, pasobra e no ke a paga ku e dos tres koranan. Ora mi a hala su atenshon riba e kos aki, el a kon-testa mi: kada ken ta mata su pruga na su manera.
En kambio piki pieu, ke men f ta mustra riba un hende ku ta f ta pretend di ta un hende masha korekto. E ta kai riba falta-nan chikitu ku kasi no tin ningn importansha f manera nan ta bisa na papiamentu...”
|
|
| 9 |
 |
“...importansha, ku ta e mes mester sia. Nan no ta konta bo tur e sekretunan i trikinan di e fishi, nan ta tee eseinan pa nan mes pa ora di mester. Eseinan ta bo mes mester sia bo kurpa.
ORA PUSHI NO TA NA KAS, RATON TA TUMA MANDO:
Wanneer de kat weg is, nemen de muizen de macht over.
Wanneer de kat van huis is, dansen de muizen op tafel.
Ora pushi no ta na kas, ratonnan ta balia riba mesa.
Tantu na papiamentu komo na hulandes tur dos ta meskos i ta nifik ku si no tin hende pa tira bista, kos ta bai pa man.
WESU DI PUSHI PRETU:
Beenderen van een zwarte kat.
Segn pueblo wesu di pushi pretu ta trese suerte. Un hende ku
57...”
|
|
| 10 |
 |
“...proverbio aki den tempu di nan kampaa elektoral. Si boso bota pa nos partida, nos lo hasi tal i tal pa bo-sonan. Ta mas of menos pa avis e pueblo botador ku ta wega nan ta hasi ku boso. Na Hulandes nan ta bisa: Veel beloven en weinig geven, doet de gek in vreugde leven = Primint hopi i duna poko, ta hasi un loko biba kontentu. Paga tinu mi bon hendenan, 110 laga nan kohe bo den nan gaamentunan. Un sloke ta parse e para Hulandes patrijs ma sloke ta kana mas tantu ku e ta bula, i ta ora e spanta so e ta bati su ala i bula.
Pareu ku un yu di sloke sali for di webu, mesora e ta kla pa kana i kuri, ma pa bula si e mester warda te dia su alanan haa plu-
Politikonan Antiano ta duna fiestanan grandi durante di kampaa unda tin hopi promesa i bibida na gran kantidat. En kambio na Hulanda politikonan ta duna promesanan so. Den tur dos kaso ta e hendenan ta keda ku e wayaba. E manera ku e proverbio aki ta kuminsa, sloke di, esta ku ta un bestia ta papia, bo la haa mas bes den proverbionan antiano.
SLOKE DI:...”
|
|
| 11 |
 |
“...groene tak Hij beefde als een riet.
E tabata tembla manera un bara berd di friu, di spantu f di miedu.
TRABOU DI PIA DI PALU:
Werk van een houten been.
Trabou innesesario. Loke e ta hasi ta trabou prnada.
Moeite voor niets. Molster prnada.
LAGA KAI f LAGA TUMBA:
Laatje vallen f laatje omver gooien.
Scheer je weg.
Buska manera pa bo bai aki for.
Laga kai = Schei toch uit. Laga tumba = ophoepelen.
BATI BLEKI:
Op blikken slaan.
Hasi redu. E ta kana bati bleki. Kompara e ku de trom roeren.
Na kuminsamentu di e siglo aki, nan tabatatin un hmber na Krsou, ku tabata kana den tur bario i e tabata bati riba un bleki
68...”
|
|
| 12 |
 |
“...morto. Nan tabata yama e hmber aki batido di basia i ken ku tabatin un notisia por a hr e shon aki.
Antes na Hulanda tambe nan tabatin un batido di basia ku tabata un sorto di wchimn (nachtwacht) ku na mes tempu tabata duna ora eksakto kada ora den anochi. E tabata usa un maraka pa hala atenshon di e hendenan. Aki na Krsou e batido di basia tabatin den un man un kos manera un panchi di hasa karni i den e otro un pida palu basta diki, ku e tabata bati riba e panchi ku ne.
GAI =HAAN:
Gai di galia = Haan.
Patu gai = Woerd.
Kalakuna gai = Kalkoense haan.
Un bon gai = Letterlijk. Een goede haan. Fig: Een goede kerel.
Un mal gai = een slechte man f een kerel die niet deugd.
Un gai malu = Een zieke haan.
Kore kabes di gai = Gevaar lopen.
Kore kabes di gai = Gevaar lopen. Muy probabel e ekspreshon aki ta bini for di e peliger ku un gai ta kere ora nan ta krta su kabes af pa mata e pa kome.
WANTA RIBA FURU DI MANGA DI ZJILT:
Steunen op de voering van een vest-mouw.
E ekspreshon aki ta un kontest riba...”
|
|
| 13 |
 |
“...ETA MAL PARA:
Hij staat slecht op zijn benen.
Hij is er slecht aan toe.
Na trabou e ta mal par. Hij staat er niet zo goed voor op zijn werk. Hij heeft geen geld = Eno tin sn f e ta mal par pa loke a pasa e poko tempu pas.
PALU FRIU:
Een slappe man. Fig: Slappe lui. Palu friu = ijslollie.
E TA KANDELA:
Hij is warm, heet.
E ta hmber potente. Nt kontrali di palu friu.
BARIKA YEN:
Een volle buik.
Mi a duna e mi barika yen = Ik heb hem flink uitgescholden. Kompara e ku e ekspreshon hulandes Ik heb hem zijn vet gegeven. Barika yen, kurason kontentu. Een volle buik met een blijde hart.
KUCH DI DOS BANDA:
Een mes dat aan beide kanten snijdt.
Un hende ku dos lenga. Ora ta komben e ta bisa asina i despues e ta bisa henteramente otro. Bo mester tene kuenta ku un hende asina, pasobra bo no sa nunka kon bo ta par serka e. E ekspreshon hulandes het mes snijdt aan twee kanten tin un nifikas-hon henteramente diferente.
71...”
|
|
| 14 |
 |
“...UN PALU DI HMBER:
Een boom van een man.
Un hmber ku bo por konfia. Otro for di hulandes, unda een boom van een man no ta nada mas ku un hmber grandi i gordo.
CHUBATU DI GUENGU:
(Letterlijk: Het mannetje van een zeekrab.)
Un hobensito ku ta hasi hopi tf.
RATON DI KERKI:
Pober manera un raton di kerki. Arm als een kerkmuis.
PIKI PIEU:
Paga tinu riba faltanan di mas chikitu.
Na Hulandes nan ta bisa: Spijkers op laag water zoeken. Na Papiamentu: Piki pieu. (ontluizen).
KABEI NA DJENTE:
Haren op de tanden.
Un hende strn. Un hende ku no sa chansa. Na Hulandes kabei na djente tin un otro nifikashon: un hende ku ta kita hende for di su kurpa ku palabra. Un hende ku sa papia bon.
73...”
|
|
| 15 |
 |
“...e morto a para, pa kuminda e famia muhenan, ku no a bai tras di morto.
LABA MAN:
Handen wassen.
Esaki ta un ekspreshon espesial pa e hendenan ku despues di un deramentu ta bai kas di famia di e morto, pa kuminda e famianan ku no a bai dera. Semper tin un kmchi ku awa i habn i un serbt kla pa e hendenan laba nan man. Tambe nan ta haa un beter. Pues laba man den e sentido aki, ke men laba man, dal un beter i kumpli ku un deber ku e famianan di e di-funtu.
KABES GRANDI:
Groot hoofd.
Iemand die veel weet.
Un hende ku sa hopi kos.
Nan ta hasi e kabes grandi. Zij doen alsof hij de grote baas is.
KABES BASH:
Een leeg hoofd. Een domkop.
Un hende ku no sabi nada.
KABES A SUSHA:
Hoofd is vuil geworden.
Un hende ku ta broma kon bon sal e ta, mientras tur hende sa masha bon ku no ta asina. Mayora di biaha ta trata di un hende ku tabata pober i ku di un moda f otro a bini na plaka i pa via
77...”
|
|
| 16 |
 |
“...Kos di boka dushi = Kos dushi f kos di snup. Lekkernijen of snoepgoed.
MAL MAN:
Slechte handen.
E tin mal man = Hij heeft slechte handen. Tur loke e kumins ta frakas. E ta frakas den tur kos.
E tin mal man pa mata. Ook met planten is hij een mislukkeling. Kiko ku e planta no ta sali ni pega, tur ta muri.
KONTRA MAN:
De eerste zijn die bij iemand op een dag iets koopt.
E muhnan ku ta bende kos riba kaya, ora nan mira un hende ku nan konos ta bini, semper ta bisa: Bin kontra mi man. De vrouwen die vroeger hun waar langs de straten ventten hadden de gewoonte om, als zij iemand die zij kenden zien aankomen, om deze toe te roepen: bin kontra mi man wat betekent, je bent de eerste die vandaag wat bij mij koopt.
Tambe ora un tienda f pakus habri nan porta mainta, e prom hende ku a bin kumpra kos ta e hende ku a kontra man ku e doo. Nos man no sa kontra tin henteramente un otro nifikas-hon. Onze handen ontmoeten elkaar nooit heeft een heel andere betekenis en betekent: zij krijgt nooit wat van...”
|
|
| 17 |
 |
“...aki ta relashon ku e situashon fnansiero. Falta di plaka.
Ma tin otro sorto di difikultat tambe; manera malesa, desgracia di outo, ora un yu kibra un man f un pia etc etc.
FOR DI KUERU, MESTER SAKA KABUYA PA PAKET E:
Van het leer zelf moet men een touwtje maken om het te bundelen.
No tin nodi di invert plaka f hasi gastu prom, bo saka ganas-hi. No ta kosta bo nada kstra. Tampoko bo no tin molster pa e. Nan ta mata e baka, su kueru nan ta kurti i for di e kueru mes nan ta krta un repi deleg i moli pa mara e bonder ku ne.
LOKE MAN DRECHI HASI, MAN ROBES NO MESTER SA:
Wat de rechter hand doet, mag de linker hand niet weten.
Si bo yuda un hende for di un pert, no tin nodi pa kana bisa tur hende ku ta abo a yuda e, (als je iemand uit de nood helpt hoefje dat niet rond te bazuinen.) Na Hulandes: De rechterhand weet niet wat de linker doet; man drechi no sa loke robes hasi.
KRSOU TA UN MAL MAMA, MA UN BON MADRASA:
Curaao is een slechte moeder, maar een goede stiefmoeder.
Tur straero i prinsipalmente...”
|
|
| 18 |
 |
“...SI DIABEL TIN RASON, DUNA E SU RASON:
A Is de duivel gelijk heeft, moetje het hem geven.
Berdat ta berdat. Maske bo tin ku bai kontra di bo mes, esun ku ta mas sabi f ku mas poder ta sali gan. Si mi a papia berdat, e lo no a haa kastigu.
E TA BENDE SU ALMA KU DIABEL:
Hij verkoopt zijn ziel aan de duivel.
Un ku pa plaka ta hasi kalke kos, ta bende su alma ku diabel. No ta import e kiko e mester hasi f kiko nan pensa di e, basta e por saka plaka for di un kos.
DIABEL TA BATI SU KAS KU PALU DI FUNCHI:
De duivel slaat zijn vrouw, met de palu di funchi.
Palu di funchi ta permanes den kushina di tur Antiano i nan ta usa e eksklusivamente pa hala funchi. Nan ta traha palu di funchi ku un palu di mondi ku no tin f ku ta laga un smak malu f marga atras. E proverbio aki ta nifika ku solo ta af mientras awaseru ta kai. Awaseru ta kai i solo ta sali na mesun tempu. Aki na Krsou e kos aki ta pasa ku frekuensia. Probablemente e bientu fuerte ku ta supla na Krsou ta pusha e nubianan di awa prome ku e...”
|
|
| 19 |
 |
“...mucha sabi.
KOME PAN KU DIABEL A MANSA:
Brood eten dat door de duivel is gekneed.
Pa bo yega na bo meta, bo mester turna un karga pis riba bo lomba, bo mester kome pan ku diabel a mansa. Pa alkans algu bo mester soda bo kurpa. Si un kasamentu no ta bai bon i konti-nuamente e hmber ta pleita ku e muh f visa versa, nan ta bisa ku un di nan ta kome pan ku diabel a mansa.
SATANAS SEA SURDU:
Dat de duivel doof moge zijn. Afkloppen.
Na Ingles: Touch wood.
Si un hende ta bisa ku kos ta bon pa e, e ta bati riba pida palu of un artikulo di palu (mester ta palu) i bisa satanas sea surdu. Diabel no por tende ku e shon aki ta bon of ku su situashon ta bon.
TEMPU DI GERA NO TIN MISA:
Tijdens de oorlog is er geen kerkdienst. (Mis)
Ora bo tin pur, bo no ta paga tinu kon kos ta bai.
Na Hulandes, nood breekt wet. Laga bai, kon ku ta bai.
98...”
|
|
| 20 |
 |
“...ta kuminsa krese i kon ta hasi e ora ei pa ten skond mas.
SOLO TA SALI TANTU PA HUSTU KOMO PA PEKADOR:
De zon schijnt zowel voor de rechtvaardigen als voor de zondaren.
Solo ta sali pa tur hende, tantu pa hende bon komo pa hende malu, tur tin e mes derechi. Esaki no ke men ku esnan ku hasi malu no ta haa nan kastigu. Nan kastigu ta tras, ma awor aki nan ta gosa di e solo huntu ku e hustu nan. Pa motibu di e hendenan ku ta hasi malu, Dios no ta kastig tur esnan ku ta hasi bon.
E KE KOHE SHELU KU MAN:
Hij wil de hemel met handen grijpen.
Un hende ku no tin basta i kontinuamente ta hasi tur loke ta na su alkanse pa haa mas. Un hende ku ke hasi tur kos na mesun tempu. Un hende ku ke hasi tur kos.
99...”
|
|
