| 1 |
 |
“...E kompositor di e buki di proverbio aki, Peter Hoefnagels, a skirbi un introdukshon masha bunita. Na Krsou nan lo bisa, el a yega prom i el a bebe awa limpi.
Riba un di e hopi biahanan ku el a bishita Antia, el a trese pa mi un buki di proverbio na Hulandes, ku e mes a skirbi. (Onbekende spreekwoorden en zegswijzen. Van Gorcum Assen, 1977). Despues di poko tempu el a puntra, kon mi ta haa nan. Un palabra a hala otro i mi a konta e ku Krsou tambe tin un kantidat grandi di proverbio i ku ami a sia basta hopi di nan serka e tra-hadornan yu di Krsou, ku durante di masha hopi aa mi taba-ta bini den kontakto ku nan. Tambe mi tabata sa hopi ku mi a tende na kas di mi mayornan, ku prinsipalmente mi mama tabata usa. Peter Hoefnagels mesora tabata masha interes i asina e buki di proverbio aki a nase. Ami i Peter Hoefnagels a kolekt i klasifika e proverbionan papiamentu kuidadosamente Huntu nos a trata di tradus nan mas bon posibel na Hulandes, loke ku den varios okashon no tabata fasil. Kaminda den...”
|
|
| 2 |
 |
“...pa stashon outo pariba di Tmpel na Punda.
BAKA A LUBIDA KU UN DIA E TABATA BISE:
De koe is vergeten dat zij ook eens kalf is geweest.
Bis pa hendenan ku a lubid ku un dia nan tambe tabata chiki-tu f ku nan puesto den sosiedat tabata un poko abou. Hende no ta gusta krda kon nan tabata ayera.
NO TA UN BES SO BAKA TA BAI POS PA BEBE AWA:
Een koe gaat niet slechts eenmaal naar de drenkplaats om te drinken.
E proverbio aki ta duna di konos ku shertu akshonnan sin ningn duda por bolbe ripit.
BAKA A HALA WAHA:
De koe heeft de wagen voortgetrokken.
Hiermee wordt bedoeld dat iets buitengewoon heeft plaats gehad. b.v. Iemand, die haast nooit drinkt, was goed dronken f je trok de hoofdprijs uit de loterij etc. etc.
Ku e proverbio aki nan ke men, ku algu ku no sa pasa tur dia a sosod. Por ehmpel: un hende ku no sa bebe nunka, a ranka un bon ka f bo a gana e premio gordo den un lotera etc. etc.
BINA SEMPER TA TIRA PA TERA ABOU: Het bloed kruipt waar het niet gaan kan.
20...”
|
|
| 3 |
 |
“...Blaffende honden bijten niet.
Ora un hende yega na kas di un otro hende i e kachnan ku-minsa grita, e ta sa ku e kachnan aki no sa morde. Awor e pregunta ta: Esun ku a yega na e kas sa awor ku e kachnan aki no ta morde, pasobra nan ta grita, pero e kachnan mes sabi e proverbio aki ku pasobra nan ta grita, nan no ta morde.
E proverbio aki por wrdu us pa hende. Hopi bes bo ta haa un mucha hmber ku yen di formalidat ta broma kiko e por hasi f sa hasi, ma ora e okashon pa mustra su balenteria yega e ta hala atras f bai skonde i laga un otro salba e situashon.
YU KUIDA BO KURPA, KAIMAN TA NA BOKA DI RIU:
Kind pas op, want de kaaiman ligt in de riviermond.
Meisjes opgepast, er liggen kapers op de kust.
Un konsehu ku mamanan ta duna nan yu muh ora nan bira grandi, pa tene kuenta ku yonkumannan, pasobra desgrasia ta tras di porta.
E TA DRUMI WARDA BO MANERA KAIMAN NA BOKA DI RIU:
Hij ligt in de riviermond en loert op jou.
40...”
|
|
| 4 |
 |
“...scheldwoord.
Nan ta usa e palabra aki hopi na Venezuela.
Asina nan ta yama un mucha muh, ku no ta gusta balia f bai un fiesta, f ku no ta interes den ningn akto sosial di huben-tut. Mi ta kere ku e ta bini di Spa.
E PARSE MASBANGU KU A PASA ORA:
Hij lijkt op een vis (masbangu) die lang uit het water is geweest.
E no ta mustra bon.
Masbangu, boka largu i saldinchi ta tres sorto di piska ku ta kana na gran kantidat i nan ta kohe nan ku reda. Mi sabi ku pis-kadornan ku ta piska ku reda a yega di hala reda na boka di Chinch ku a dura tres of kuater siman prome ku por a bende tur. Ta na shertu tempu di aa nan ta bini peg ku kosta. Hopi biaha nan ta keda dos f tres dia for di kosta na awa hundu prome ku nan yega kaminda ku nan por kohe nan ku reda (grote net). Despues ku nan trese nan serka tera den awa ketu nan ta seranan, loke nan ta yama den kur, esta un reda mas chikitu i tur dia nan ta saka afor di e kura, loke nan ta kere ku nan por bende riba un dia. Miles di piska asina huntu naturalmente...”
|
|
| 5 |
 |
“...otro moda. Un hende ta hasi un kos di e moda aki i un otro hende ta hasi meskos na un otro manera i na fin tur dos tin rason of tur dos ta korekto. Mi por krda un anochi na un wega di kanasta, un amigu di mi tabatin di paga un kantidat di punto basta grandi di kastigu. E tabatin den su man hopi karta ku poko balor ademas dos tres kol kra ku ya ei e tabatin doshen punto. E tabata konta i bolbe konta su puntonan i tabata perdiendo hopi tempu, pasobra e no ke a paga ku e dos tres koranan. Ora mi a hala su atenshon riba e kos aki, el a kon-testa mi: kada ken ta mata su pruga na su manera.
En kambio piki pieu, ke men f ta mustra riba un hende ku ta f ta pretend di ta un hende masha korekto. E ta kai riba falta-nan chikitu ku kasi no tin ningn importansha f manera nan ta bisa na papiamentu un shon presis. De la manera ku tin un diferensha masha grandi den piki pieu i mata bo pruga.
MI NO KE TA UN PRUGA DEN SU KARSON:
Ik zou geen vlooi in zijn broek willen zijn.
Ik zou niet graag in zijn schoenen...”
|
|
| 6 |
 |
“...i ora e hendenan sali for di nan kas i rondon e e tabata parti nobo di e dia ei. P.e., Ku awe un bapor ta sper f ku tal i tal pa-kus a haa artikulonan nobo pa bende. Tambe e tabata duna notisia di morto. Nan tabata yama e hmber aki batido di basia i ken ku tabatin un notisia por a hr e shon aki.
Antes na Hulanda tambe nan tabatin un batido di basia ku tabata un sorto di wchimn (nachtwacht) ku na mes tempu tabata duna ora eksakto kada ora den anochi. E tabata usa un maraka pa hala atenshon di e hendenan. Aki na Krsou e batido di basia tabatin den un man un kos manera un panchi di hasa karni i den e otro un pida palu basta diki, ku e tabata bati riba e panchi ku ne.
GAI =HAAN:
Gai di galia = Haan.
Patu gai = Woerd.
Kalakuna gai = Kalkoense haan.
Un bon gai = Letterlijk. Een goede haan. Fig: Een goede kerel.
Un mal gai = een slechte man f een kerel die niet deugd.
Un gai malu = Een zieke haan.
Kore kabes di gai = Gevaar lopen.
Kore kabes di gai = Gevaar lopen. Muy probabel e ekspreshon aki...”
|
|
| 7 |
 |
“...relashon ku e situashon fnansiero. Falta di plaka.
Ma tin otro sorto di difikultat tambe; manera malesa, desgracia di outo, ora un yu kibra un man f un pia etc etc.
FOR DI KUERU, MESTER SAKA KABUYA PA PAKET E:
Van het leer zelf moet men een touwtje maken om het te bundelen.
No tin nodi di invert plaka f hasi gastu prom, bo saka ganas-hi. No ta kosta bo nada kstra. Tampoko bo no tin molster pa e. Nan ta mata e baka, su kueru nan ta kurti i for di e kueru mes nan ta krta un repi deleg i moli pa mara e bonder ku ne.
LOKE MAN DRECHI HASI, MAN ROBES NO MESTER SA:
Wat de rechter hand doet, mag de linker hand niet weten.
Si bo yuda un hende for di un pert, no tin nodi pa kana bisa tur hende ku ta abo a yuda e, (als je iemand uit de nood helpt hoefje dat niet rond te bazuinen.) Na Hulandes: De rechterhand weet niet wat de linker doet; man drechi no sa loke robes hasi.
KRSOU TA UN MAL MAMA, MA UN BON MADRASA:
Curaao is een slechte moeder, maar een goede stiefmoeder.
Tur straero i prinsipalmente...”
|
|
| 8 |
 |
“...esun ku ta mas sabi f ku mas poder ta sali gan. Si mi a papia berdat, e lo no a haa kastigu.
E TA BENDE SU ALMA KU DIABEL:
Hij verkoopt zijn ziel aan de duivel.
Un ku pa plaka ta hasi kalke kos, ta bende su alma ku diabel. No ta import e kiko e mester hasi f kiko nan pensa di e, basta e por saka plaka for di un kos.
DIABEL TA BATI SU KAS KU PALU DI FUNCHI:
De duivel slaat zijn vrouw, met de palu di funchi.
Palu di funchi ta permanes den kushina di tur Antiano i nan ta usa e eksklusivamente pa hala funchi. Nan ta traha palu di funchi ku un palu di mondi ku no tin f ku ta laga un smak malu f marga atras. E proverbio aki ta nifika ku solo ta af mientras awaseru ta kai. Awaseru ta kai i solo ta sali na mesun tempu. Aki na Krsou e kos aki ta pasa ku frekuensia. Probablemente e bientu fuerte ku ta supla na Krsou ta pusha e nubianan di awa prome ku e awa yega tera. Na Hulandes nan ta bisa: Tin feria den fiernu (Kermis in de hel). E nifikashon ta meskos solo ta sali mientras awa ta kai.
PIA DJATRAS...”
|
|
| 9 |
 |
“...evil (Plaka ta prinsipio di tur maldat). El a bisa mi, apsolutamente ku n, plaka no por ta prinsipio di tur maldat, pasobra nos mester di plaka pa tur kos; pa kome, pa bisti, pa traha un misa etc. etc, pero the love of money is the root to all evil. (Amor pa plaka ta prinsipio di tur maldat).
NAN KE A BISTI MI UN KARPUSA:
Zij willen mij een hoofdtuig aandoen.
Nan a trata di koh mi un kara abou. Nan tabata buska tur manera di frega mi. Un karpusa ta un kos ku ta bisti kabai i buriku na nan kara pa mara nan na e.
DANKI DI MUNDU TA PISHI DI YEWA:
s Werelds dank is paardenpis (merrie-pis) Yewa is een merrie
109...”
|
|
| 10 |
 |
“...Hendenan ku tabata biba na kunuku i doo nan di kunuku tabata kria kabai pa nan subi i hala waha pa hiba nan famia Pun-da, mientras ku buriku tabata pa hala karga.
Pakiko ta pishi di yewa ta danki di mundu, mi no sa. Talbes ku pishi di yewa ta mas sterki ku pishi di kabai. Ma tin mas okashon ku Antianonan ta usa e parti femenino den nan ekspreshon; Un Hulandes ta yama un hende un klootzak na Papiamentu nan ta yama e koo (kut).
KUMPRA MI PA LOKO, PA BO PERDE BO PLAKA:
Als je me voor gek koopt, dan verlies je je geld.
Als je me voor gek houdt, dan ben je helemaal verkeerd.
Si bo ta pensa, ku bo ta laga mi hasi tur loke mi ke pasobra mi no sa kiko mi ta hasi, bo por sali ga. Hopi bes un hende ta pasa pa bobo, pa e saka ganashi for di loke e ta hasi.
SI BO RABI, MORDE BO RABU:
Als je boos wordt, bijt in je staart.
Na Hulandes nan ta bisa: Ben je boos, pluk een roos.
Si bo rabia, kohe un rosa.
PLAMA PAA i HAA DEN PAA:
Hard weglopen en in moeilijkheden verkeren.
El a plama paa bai ta nifika Hij...”
|
|
| 11 |
 |
“...ku el a drumi ku un otro hmber, durante di e tempu ku e tabata kas. Tabatin dos brg chikitu ku tabata komunika Otrobanda ku riba Ref; Un di nan tabata yama Pasa kontra mi i e otro tabata yama Korta orea. Naturalmente e nmbernan aki ta sali for di pueblo i si bo sa ku riba Ref no tabatin apsolutamente nada, ku poko palu di mangel, anto bo mes por komprende pakiko nan a yama e brugnan asina.
MI PIA TANA SEPA:
Mijn voeten zijn vastgebonden.
Sepa ta e manera nan tabata mara kabritu pa transport nan den garoshi f trk. Nan ta mara tres pai huntu i un pia di dilanti ta keda los. Awor e ekspreshon aki ta nifika, ku awor mi no por sali ku asina frekuensha mas manera antes, pa ki motibu ku ta.
MANERA E TAMBU TA BAI, ASINA TAMBE E SANKA MESTER BAI:
De kont moet zich bewegen volgens het ritme van de trom.
125...”
|
|
| 12 |
 |
“...folklor. E proverbio aki ke men ku bo mester bai ku tempu; bo mester sa kon adapt bo mes na kustumbernan di kada tempu. Aanpassen of met de tijd meegaan.
Antianonan ta gusta balia i kasi tur ta balia masha bon mes i nan moveshon ta masha ritmiko. Den a balianan aki atras di e balia-do ta hunga un papel importante, i ta muchu mas movibel ku atras di nan kolega Oropeano.
Bunitesa di un muh Antiano ta su atras, ku no mester ta muchu chikitu. Pa bunita ku un kara ta, ta e parti patras i su pechu-nan ta hala mas atenshon. Esaki ta kontrali na Oropeanonan ku ta trata di skonde e parti patras di un muh den modanan di bisti, pero ku ta eksib su pechunan mas tantu.
Un otro balia ku tambe a bira folklor ta tumba i mi ta kere ku no tin mih baliad di tumba na mundu ku un yu di Krsou; e ritmo i e moveshon di e baliadonan ta simpelmente fantastiko. Tumba pa balia mester ta tok pa kaha di orgel, un orgel tipiko Antiano ku su wiri. Den ultimo diesinku aa nan a skohe tumba pa e gran marcha di karnaval. Tur aa...”
|
|
| 13 |
 |
“...BO POR A HALA E DEN WOWO DI UN AGUA:
Je kon hem door het oog van een naald halen.
Je kon hem (haar) door een ringetje halen.
Un hende ku semper ta limpi i nchi na su kurpa, nan ta bisa ku bo por a pasa e den wowo di un angua. Un hende bon bisti i ku ta sru pa su paa ta limpi i nchi na su kurpa.
PASENSHI TA KONSUELO DI POBER: KARGA PASENSHI:
Geduld is een troost voor de armen. Geduld hebben.
Ora tempu ta berans, dunadonan di trabou ta tene nan traha-dornan kontentu ku Karga pasenshi, kos lo drecha. Bosonan mester tin poko mas pasenshi, pasobra kos ta drecha. Hende por bisa tambe. Pasenshi no ta pa hende riku. Hende riku no tin pasenshi.
MANERA EL A BIBA, ASINA EL A MIRA:
Zoals hij geleefd heeft, zo is hij gestorven.
Un hende ku a hiba un bida soseg i ketu i a muri soseg i kal-mu. f un hende ku semper tabatin hopi hende rond di e i ku gusta hopi buya i dia el a muri tabatin hopi hende rnt di dje na e momentu ei: Na tur dos okashon bo por usa e proverbio: Manera el a biba, asina el a muri...”
|
|
| 14 |
 |
“...mes motibu deskonos a nenga di tende na su timn i a dal e bapor Ingles na su kustia i den poko tempu awa tabata drenta e bapor Ingles na asina gran kantidat ku el a senk, kousando un dao desastroso na e waf i un paniko grandi den haf.
Si esaki no ta basta na aa 1778 a sosod na e mesun lug otro desgrasia, aunke di un otro forma. Un barku di gera Hulandes Alphen tabata mara na mes un waf. Dia 15 di Sptember 1778 pa 8 or di mainta e barku aki a bula, kousando un dao tremendo den haf ku masha hopi morto. Ta solamente esnan ku no tabata na bordo e mainta ei a skapa.
Sorto di kosnan asina no ta pasa ku frekuensha i hopi hende ta haa nan masha strao ora nan pasa, sinembargo no tabata un novedat dia ku Almak a dal na Klep Chik.
AS POOR AS A CHURCH MOUSE:
Zo kaal als een rat.
Pober manera raton di kerki.
HE HAS HIS LABOUR FOR HIS PAINS:
Het was vergeefse moeite.
Tabata trabou pomada.
SHE HAS A FLUENT TONGUE: Zij is niet op haar mondje gevallen.
Su lenga ta skerpi.
MUST IS FOR THE KING: Moeten is...”
|
|
